[شرح‌] (3884- 3870)

معناى فرموده امام (ع) كه فرمود: زمين شما به آب نزديك و از آسمان دور است از فرمايش رسول خدا قبلًا دانسته شد. نزديكى زمينشان به آب اشاره به اين است كه زمين بصره از سطح دجله پست‌تر است و به دريا نزديك، دجله نسبت به آن بلندتر است و اين وضعيّت دليل سرازير شدن آب به باغها و آب دادن نخلستانها روزى يك يا دو بار است. امّا دور بودن بصره از آسمان به دليل پست‌تر بودن آن از سرزمينهاى ديگر است. گفته‌اند دورترين نقطه زمين از آسمان زمينهاى كنار درياست و اين از چيزهايى است كه علم رصد بر آن دلالت دارد و علماى نجوم با استدلال آن را ثابت كرده‌اند.

بعضى از علما گفته‌اند كلام امام (ع) در اين جا براى نكوهش است و نظر به معناى ظاهر ندارد. چون اهل بصره داراى اوصاف نكوهيده‌اى بوده‌اند كه امام (ع) در باره آنها بر شمرد. به اين دليل از نزول رحمت آسمان وجود الهى به دورند و مستحقّ نزول عذاب الهى‌اند. در عرف نيز صحيح است به كسى كه داراى اوصاف پست باشد گفته شود كه از آسمان به دور است.

(3886- 3885) فرموده است: خفّت عقولكم اشاره به اين است كه استعداد مردم بصره براى درك انواع مصالح خود اندك و عقلشان در نظم امور ضعيف است. غفلتشان از كارهاى لازم، موجب مى‌شود كه در كارهاى غير لازم عجله كنند و اين باعث وصف آنها به كند فهمى شده است.

(3889- 3888)

فرموده است: سفهت حلومكم‌

بيانگر توصيف مردم بصره به كم خردى، سبكى و كم صبرى است.

(3898- 3890)

فرموده است: فانتم غرض لنابل و اكلة لاكل و فريسة لصائل‌

صفات سه گانه فوق نتيجه سبك مغزى و كم ثباتى آنان است و به همين دليل به دنبال دو جمله قبل آورده است، زيرا هر كس قصد اذيّت آنها را داشته باشد، با