درون است ; چنان كه صدرالمتألهين (ره) مي‌فرمايد: "فتكليم الله عباده عبارة عن افاضة العلوم علي نفوسهم بوجوه متفاوتة كالوحي والالهام والتعليم بواسطة الرسل والمعلمين .".[1]

بايد توجه داشت كه هزار نكته باريكتر از مو اينجاست كه وقتي گفته مي‌شود در هر دو روش، تراوش علوم از بيرون به درون است به معناي يكي بودن عطا كننده علم و دريافت كننده آن و اتحاد فاعل و قابل آن در يك رتبه نيست ; زيرا هرچند در اين عرصه فاعل و قابل به گونه اي باهم متحد مي‌گردند ولي اين اتحاد همان به اصطلاح اتحاد حقيقت و رقيقت، مطلق و مقيد، محيط و محاط و متن و حاشيه است، و اين دو به ملاك همين اتحاد احيانا بر هم حمل مي‌شوند. حمل آن دو بريكديگر حمل شايع و براساس اتحاد دو امر همطراز در رتبه نيست ; وگرنه لازمه اينكه در اينجا فاعل و قابل علم يكي بوده و همطراز باشند اين است كه فاعل علم و اعطاء كننده آن كه واجد علم است با قابل و دريافت كننده آن كه به خودي خود فاقد آن مي‌باشد يكي باشند، و اتحاد فاعل و قابل و يكي بودن آنها در يك رتبه مستلزم اجتماع نقيضين است .

تفاوت جوهري راه علوم كسبي و علوم كشفي

در هر صورت، فرق اساسي كه بين اين دو طريقه علمي وجود دارد اين است كه :

---