حكايت از حالت انفعالي و نقش قابلي نفس پيامبر در تحقق وحي دارد، تعبيري روا نبود. بلكه مراد آن حكيم بزرگ در ضمن بيان نقش قابلي پيامبر6 اين است كه علم پيامبر به مفاد وحي حتي در موردي كه پاي جبرئيل هم درميان باشد، چه رسد از اينكه وحي بي واسطه او باشد، علمي حضوري و تام و علم به حقيقت عيني و خارجي خود وحي و مفاد آن است ; ولي علم ما به وحي و مفاد آن از طريق ابلاغ وحي توسط پيامبر، علمي حصولي به وحي و مفاد آن و از طريق صورتي است كه الفاظ ابلاغ شده در ذهن ما ترسيم كرده اند; و اين فرق بزرگي است كه بين اين دو علم وجود دارد. و اگر اين فرق وجود نداشت فرقي هم بين ما و پيامبر برگزيده از سوي حق تعالي نبود; و اين نكته اي است كه عبدالوهاب شعراني صاحب كتاب "اليواقيت والجواهر" هم در آن كتاب [1] به آن اشاره كرده است كه :

"الكافر والمشرك يسمع كلام الله و موسي (ع) يسمع كلام الله، ولكن بين سماعيهما بعد المشرقين، اذ لو كان سماعهما واحدا لبطل الاصطفاء".

"كافر و مشرك كلام خداوند را مي‌شنود و حضرت موسي (ع) (هم) كلام خداوند را مي‌شنود، ولي بين شنيدن آن دو از مشرق (علم حضوري) تا مغرب (علم حصولي) فاصله است ; زيرا اگر شنيدن آنها يكي بود، برگزيدن (موسي (ع) براي پيامبري) باطل بود (زيرا هيچ

---