بنابراحتياط واجب بايد به هرراه ممكن قيمت آن را معلوم كند.

مساله 1698- استخراج معادن و گنجها اگر به وسيله حكومت اسلامي جامع الشرايط صورت پذيرد خمس ندارد، وحكومت عدل طبق مصلحت قطعي مي‌تواند معدني را به فرد ديگري واگذار نمايد يا به او اجاره دهد، و در اين دوصورت خمس آن به عهده آن فرد مي‌باشد، مگر اينكه مقدار خمس در قرارداد اجاره حساب شده باشد. و اگر كسي بدون اجازه حكومت عدل اسلامي يا در زمان نبودن آن معدني را استخراج نمايد، خمس آن را به ترتيبي كه گفته شدبايد بپردازد.

3 - گنج :

"گنج" مالي است كه در زمين، درخت، كوه و يا ديوار پنهان بوده و كسي آن را پيدا كند و طوري باشد كه مردم به آن گنج بگويند.

مساله 1699- اگر انسان در جايي كه ملك كسي نيست يا در زميني كه از كسي خريده گنجي پيدا كند و بداند از كساني كه مالك زمين بوده اند نيست، مال خود او مي‌شود و بايد خمس آن را بپردازد، ولي اگر احتمال دهد مال يكي ازصاحبان پيشين زمين بوده بنابراحتياط بايد به آنان اطلاع دهد و چنانچه صاحب آن را پيدا كند بايد به او برگرداند، و اگرمعلوم شود به هيچ يك از آنان تعلق ندارد مال خود او مي‌شود و فقط بايد خمس آن را بپردازد.

مساله 1700- نصاب گنج بنابراحتياط واجب همان نصاب معدن است كه در مساله «1690» گفته شد، بنابراين اگرقيمت آن پيش از كسر مخارج به حد نصاب برسد، بنابراحتياط واجب بايد پس از كسر هزينه اي كه صرف كرده خمس باقيمانده آن را بدهد.

مساله 1701- اگر در ظرفهاي متعددي كه در يك جا دفن شده مالي پيدا كند كه قيمت آنها روي هم به حد نصاب برسد بايد خمس آن را بپردازد، همچنين اگر در چند جا گنج پيدا كند و روي هم به حد نصاب برسد بنابراحتياط خمس آن را بدهد، مگر اينكه استخراج آنها با فاصله زماني باشد و عرفا بيش از يك استخراج به حساب آيد، كه در اين صورت هر كدام جداگانه حساب مي‌شود.

مساله 1702- اگر چند نفر گنجي پيدا كنند و قيمت سهم هر يك به حد نصاب برسد بايد خمس آن را بپردازند.

مساله 1703- اگر كسي حيواني بخرد و در شكم آن مالي پيدا كند، چنانچه احتمال دهد كه مال فروشنده است بنابراحتياط واجب بايد به او خبر دهد، و اگر معلوم شود مال او نيست بايد به