اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 49
2 - عقود: و آن معاملاتي است كه در عقد و اجراي صيغه به دو نفر و دو
طرف احتياج داشته باشد.
3 - ايقاعات : و آن معاملاتي است كه از نظر اجراي صيغه عقد به يك طرف
نياز داشته باشد. ايقاع و عقود را در مجموع معاملات مينامند.
4 - سياسات : اين قسمت را احكام نيز مينامند. به معناي اخص كلمه،
سياسات آن قسمت از احكام فقهي است كه غالبا نه به صيغه عقد نياز دارد و نه
به قصد قربت . و..."[1]
اين تقسيم بندي را تحول جالبي در تاريخ فقه اسلامي از نظر سياسي ميتوان به
شمار آورد.
4 - فاضل مقداد:
نام اصلي اين فقيه بزرگ "مقداد بن عبدالله سيوري" است كه به فاضل مقداد و
فاضل سيوري شهرت يافته است . فاضل مقداد در سال 726 هجري درگذشت، او
از شاگردان مهم و برجسته شهيد اول بود و آثار و تأليفات زيادي در فقه و حديث و
علوم ديگر از خود به يادگار گذاشت .
فاضل مقداد مانند استاد شهيد خود نسبت به مسائل اجتماعي حساس بود و
سرنوشت مسلمين را جدي ميگرفت، از اين رو در تاريخ فقه حكومتي اسلام
جايگاه شايسته و بلندي دارد. او تفكيك ديانت مقدس اسلام از سياست را محال و
غيرممكن ميدانست، چون معتقد بود اين دو با همديگر همزاد و همراه هستند.
جملات زير بخشي از عقايد و فتاواي سياسي اين فقيه بزرگوار است :
"دين و حكومت دو همزاد و همراهند كه يكي را بدون ديگري فايده اي
نخواهد بود. مقتضاي حكمت آن است كه اين دو در يك تن فراهم آيند; وگرنه
اگر عالم مجتهد از حضور و آگاهي بر زمان و حاكميت و ارائه فكر و نظر براي
هدايت اجتماع جدا شود، نقض غرض لازم ميآيد."[2]
ما در همين جا بررسي فقه حكومتي در عصر فقهاي قديم را به پايان ميبريم و به
آراي ديگر اين فقيه و بسياري ديگر از فقهاي نامدار آن دوره، مانند: ابن فهد حلي،
سيد بن طاووس، خواجه نصيرالدين طوسي، ابن نما حلي، محقق حلي و غيره
نمي پردازيم، كه اين همه جاي مناسب و مجال فراختر ميطلبد.
[1] ذكري الشيعة في احكام الشريعة / 6، محمد بن مكي شهيد اول، افست چاپ سنگي قديم، قم، مكتبة البصيرتي .
[2] اللوامع الالهيه في مباحث الكلاميه / 264، تأليف فاضل مقداد، تصحيح و تحقيق شهيد آيت الله قاضي طباطبايي .
اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 49