اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 249
روايات نيز در اين باب بسيار زياد است كه از باب نمونه روايتهايي را متذكر
ميشويم :
1 - اسحاق بن عمار از امام جعفر صادق (ع) روايت ميكند كه آن حضرت فرمود:
"اميرالمؤمنين (ع) به شريح قاضي گفت : اي شريح، تو در جايگاهي [ مسند
قضاوت ] نشسته اي كه جز پيغمبر و يا وصي پيغمبر و يا شخص شقي و فاجر
نمي نشيند." [1]2 - سليمان بن خالد از امام جعفر صادق (ع) روايت نموده كه آن حضرت فرمود:
"از قضاوت بپرهيزيد; زيرا قضاوت مخصوص امامي است كه عالم به قضاوت
بوده و در بين مسلمانان عادل باشد، همانند پيامبر6 يا وصي پيامبر." [2]
درباره اين روايت مطالبي قابل ذكر است كه اجمالا يادآور ميشويم :
الف - آيا مراد از "حكومت" كه در روايت فوق آمده چيست ؟ آيا حكومت به
مفهوم قضاوت است ؟ يا اينكه به معني مطلق ولايت و حاكميت كه يكي از شؤون
آن قضاوت است ميباشد؟ احتمال هر دو برداشت وجود دارد، اما آنچه با ظاهر
روايت بيشتر سازگار است به نظر ميرسد كه احتمال اول باشد.
ب - در كتاب تهذيب و كافي در متن روايت به جاي كلمه (كنبي - همانند
پيامبر)(لنبي - براي پيامبر) آمده، در صورتي كه در كتاب الفقيه (كنبي همانند پيامبر)
آمده و مشخص است كه بين اين دو تعبير فرق بسيار است ; زيرا در تعبير اول
قضاوت يا حكومت به پيامبر منحصر ميشود بر خلاف تعبير دوم . [ كه پيامبر و
وصي پيامبر صرفا به عنوان نمونه و الگو ذكر شده است ].
ج - در كتاب مرآة العقول در ذيل اين روايت آمده است : "ظواهر اين گونه روايات
بر اين دلالت دارد كه قضاوت براي غير معصوم جايز نيست، اما از سوي ديگر
مشاهده ميكنيم كه ائمه معصومين (ع) براي حل و فصل امور مردم به اطراف و
اكناف قاضي اعزام ميداشته اند، پس بايد اين روايات را اين گونه تفسير كنيم كه
قضاوت در اصل و بالاصاله مخصوص ائمه معصومين (ع) است و كسي نمي تواند
اين مسؤوليت را به عهده بگيرد مگر با اذن و اجازه آنها; و همچنين در روايتي كه
آمده (بر اين مقام تكيه نمي زند مگر پيامبر) باز منظور همين معناست كه بالاصاله
اين مقام مخصوص پيامبران است . خلاصه كلام اينكه حصر در اينجا حصر اضافي
[1] خبر اسحاق بن عمار عن ابي عبدالله (ع) قال : قال اميرالمؤمنين (ع) لشريح : يا شريح، قد جلست مجلسا لايجلسه (ما جلسه) الانبي او وصي نبي او شقي . (وسائل 18 / 7، باب 3 از ابواب صفات القاضي، حديث 2)
[2] سليمان بن خالد عن ابي عبدالله (ع) قال : اتقوا الحكومة فان الحكومة انما هي للامام العالم بالقضاء العادل في المسلمين : لنبي (كنبي ) او وصي نبي . (وسائل 18 / 7، باب 3 از ابواب صفات القاضي، حديث 3)
اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 249