تصرف دارد، و گويا واژه ولايت همواره به تدبير و قدرت و توان تأثيرگذاري در ساير پديده ها اشعار دارد، و در صورتي كه اين مفاهيم در كسي مجتمع نباشد اسم والي به وي اطلاق نمي شود.

در احاديث كلمه "مولي" بسيار تكرار شده و اين بدان جهت است كه اين لفظ بر مصاديق و موارد بسيار زيادي منطبق مي‌شود كه از آن جمله است : رب، مالك، آقا و سرور، ولي نعمت، آزاد كننده بنده، ياور، دستيار، پيرو، همسايه، پسر عمو، هم سوگند، هم پيمان، داماد، برده آزاد شده، كسي كه نعمتي به وي بخشيده شده ... و هركسي كه كاري را به عهده گرفته و يا كاري به او بستگي دارد وي مولي و ولي آن كار محسوب مي‌شود.

و از همين مورد است حديث "من كنت مولاه فعلي مولاه" كه كلمه مولي در اين روايت به اكثر معاني فوق الذكر حمل شده است .

شافعي مي‌گويد: مراد از مولي در اين روايت ولايت اسلامي آن حضرت است، همانند گفتار خداوند تبارك و تعالي كه مي‌فرمايد: (ذلك بان الله مولي الذين آمنوا و ان الكافرين لا مولي لهم). و سخن عمر كه به علي (ع) گفت : "اصبحت مولي كل مؤمن" معناي آن اين است كه تو امروز ولي و سرپرست هر مؤمن شدي . برخي گفته اند: علت اين فرمايش پيامبراكرم 6 اين است كه اسامه به علي (ع) گفت : تو مولاي من نيستي مولاي من فقط رسول خداست . آنگاه پيامبراكرم 6 فرمود: "من كنت مولاه فعلي مولاه - هركه من مولاي او هستم علي مولاي اوست ."

و از همين مورد است حديث "ايما امراءة نكحت بغير اذن مولاها فنكاحها باطل - هر زني بدون اجازه مولايش ازدواج كند ازدواجش باطل است ." كه منظور از مولاي او كسي است كه متولي كارهاي اوست، و مسؤوليت وي را عهده دار است، و در روايتي به جاي كلمه مولاها (وليها) آمده است ."[1]

و در كتاب صحاح اين گونه آمده است :

"ولي ، به معني كنار هم قرار گرفتن و نزديك شدن است . گفته مي‌شود: (تباعدنا بعد ولي ) يعني پس از مصاحبت و نزديك بودن به هم از هم دور شديم . (و كل مما يليك) يعني از آنچه نزديك و در كنار تو است بخور. (... و اوليته الشئ فوليه) يعني او را متصدي امري كردم او هم متصدي آن شد. و همچنين (ولي الوالي البلد) و (ولي الرجل البيع) يعني والي متصدي امور شهر شد و فروشنده متصدي امر فروش شد. و كلمه "مولي" به بنده آزاد شده، و كسي كه بنده اي را آزاد نموده و پسر عمو، ياور و همسايه گفته مي‌شود، و كلمه "ولي" به معني داماد است و هركس كار كسي را به عهده بگيرد "ولي" وي محسوب مي‌شود."[2]

---