مربوط به برپايي دولت از نظر اسلام، جهاد و دفاع در برابر بيگانگان، روابط بين الملل جوامع اسلامي با يكديگر و يا كشورهاي بيگانه و غيرمسلمان يا چگونگي ارتباط مسلمانان با اقليتهاي غيرمسلمان، مسائل فقهي مربوط به انفال، زمين و ثروت، ابواب مختلف قضاوت در اسلام و احكام حدود و تعزيرات و قضا و شهادات و دهها مسأله ديگر از اين قبيل . چرا كه بسيار مشاهده مي‌شود در رابطه با يك مسأله مهم اجتماعي با اينكه مباني آن در كتاب و سنت موجود است و در كتابهاي فقهاي گذشته نيز ذكري از آن به ميان آمده، اما به صورت اساسي بحث و بررسي پيرامون آن صورت نگرفته و مشكلات آن حلاجي نشده و مباني آن متقن و مدلل نگرديده است، و اين براي حوزه هاي علميه عيب و نقصي است واضح و آشكار.

در كتاب اصول كافي روايتي كه سند آن هم بد نيست از امام جعفر صادق (ع) نقل شده كه آن حضرت فرمود:

"هنگامي كه خداوند به بنده اي نظر نيك داشته باشد، وي را در دين خود فقيه مي‌گرداند."[1]

و نيز با سند صحيح از "ابان بن تغلب" از امام جعفر صادق (ع) روايت نموده كه فرمود:

"بسيار دوست دارم كه با تازيانه بر سر يارانم زده شود تا در دين تفقه كنند."[2]

و از ابي حمزه از امام زين العابدين (ع) روايت شده كه فرمود:

"اگر مردم به ارزشي كه در طلب علم نهفته است پي بردند به شدت در طلب آن مي‌رفتند، هرچند به قيمت ريخته شدن خونها و گرفتار شدن در گردابها باشد."[3]

البته اين معني آشكار است كه پس از خداشناسي برترين دانشها علم فقه است ; چرا كه توسط آن، احكام خداوند تبارك و تعالي در تمام شؤون شناخته مي‌شود. اللهم فوفقنا للتفقه في دينك و العمل بما يرضيك .

12 - عدم تنافي طرح مباحث علمي با وحدت اسلامي نكته مهم ديگري كه لازم است بدان توجه داده شود اين است كه بحث فقهي و علمي اصيل در مباحث مورد اختلاف مذاهب اسلامي، علي رغم آنچه برخي پنداشته اند نه تنها منافاتي با اصل ضرورت حفظ وحدت مسلمين ندارد و ضربه اي به يكپارچگي مسلمانان وارد نمي كند بلكه به وحدت مسلمين نيز كمك مي‌كند; زيرا بر هر انديشمند مسلمان آزاده اي لازم است فقه ساير مذاهب را نيز بداند و با نكات آن آشنايي داشته باشد; و اين نيز صحيح به نظر نمي رسد كه فقهاي هر مذهب آنچه را به نظر خود صحيح و حق مي‌دانند جرأت ابراز نداشته باشند و يا به خاطر مصالحي ابراز نكنند. از باب مثال از يك عالم فقيه شيعي انتظار نمي رود كه در يك مبحث علمي و فقهي نظر خود را كتمان نموده و آنچه را حق مي‌داند ابراز نكند;

---