مراحل مختلف، خلافت و جانشيني علي بن ابيطالب (ع) را مطرح فرموده بود ولي در غديرخم پس از معرفي و نصب ايشان از جانب خداي سبحان از مردم خواست كه با علي (ع) بيعت كنند و مردم اجابت كرده و بيعت كردند. ولي پس از رحلت رسول خدا6 متأسفانه توصيه هاي ايشان را ناديده گرفته و بيعت خود را شكستند. پس از قتل عثمان مجددا مردم به سوي امير مؤمنان (ع) شتافتند و با شوق و شعف بسيار با آن حضرت بيعت كردند و حاكميت آن حضرت را پذيرفتند. امام علي (ع) در جاهاي متعدد به بيعت مردم با ايشان اشاره كرده و به آن احتجاج مي‌فرمود.[1]

در روايات بسياري عنوان شده است كه پس از ظهور حضرت صاحب الامر (عج) مردم با آن حضرت بيعت مي‌كنند. اگر بيعت تأثيري در تحقق حاكميت نداشته باشد، اين همه اصرار از سوي پيامبر گرامي اسلام 6 و ائمه معصومين (ع) در اين خصوص صورت نمي گرفت و قرآن كريم نيز اعتنايي به آن نمي كرد.

حضرت حسين بن علي (ع) وقتي از پذيرش حكومت يزيد بن معاويه خودداري كرد - كه در نهايت منجر به نهضت عاشورا گرديد - در كلامي فرمود: "مثلي لايبايع مثله"[2] آدمي مثل من با همانند يزيد بيعت نمي كند. اگر بيعت هيچ گونه الزام شرعي همراه نداشت، اين گونه مورد انكار سيدالشهداء(ع) قرار نمي گرفت . ولي اصرار ايشان بر عدم بيعت، نشانگر اين است كه بيعت تا چه اندازه اعتبار شرعي و عرفي دارد كه براي پرهيز از بيعت با يزيد تا پاي جان مي‌ايستد و اسارت اهل بيت خود را نيز مي‌پذيرد.

و بالاخره، فعليت و خارجيت حاكميت در زمان غيبت حضرت ولي عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) وابسته به رضايت و انتخاب مردم مي‌باشد; ولي اين نيز بدان معنا نيست كه هر حكومت مورد توافق و رضايت مردم حكومتي مشروع از نظر دين باشد. به حكم عقل و شرع حاكم بايد واجد شرايطي خاص باشد. البته

---