است كه همواره نظر خود را در موضع ترديد قرار دهد."[1] يعني استبداد به رأي ندارد. چنان كه روايت شده است : "من استبد برأيه هلك"[2] "هر كس بر نظر فردي خويش پافشاري كند هلاك مي‌شود." چنين مواضعي بيانگر موضع منفي اسلام در برابر استبداد است ; اعم از اين كه حكومت استبدادي، فردي يا حزبي و جمعي باشد.

يكي از خصوصيت ها و لوازم منفي حكومت فردي، طغيانگري است . كسي كه از خطا معصوم نيست، همواره در شرايط فراهم شدن امكانات و نيرو، در معرض سركشي قرار مي‌گيرد و گرفتار طغيان مي‌شود. قرآن كريم اين امر را درباره انسانها و صادق مي‌داند: (كلا ان الانسان ليطغي ‌ أن رآه استغني)[3] "حقيقتا انسان طغيان مي‌كند وقتي كه خود را بي نياز ببيند."

قرآن كريم مي‌فرمايد: (يريدون أن يتحاكموا الي الطاغوت و قد أمروا أن يكفروا به )[4] "تصميم گرفته اند كه داوريشان را نزد طاغوت ببرند، در حالي كه دستور دارند كه به آن كافر شوند و حكومت آن را نپذيرند." اسلام از داوري بردن به طاغوت و پذيرش حكومت استبدادي شديدا منع كرده است، و سيره پيامبر گرامي اسلام 6 و امير مؤمنان علي (ع) نيز با حكومت استبدادي كاملا مغاير است .

علاوه بر اين، عقل نيز با حكومت استبدادي فردي مخالف است ; چرا كه نيازهاي گوناگون و گسترده جوامع بشري و راه حل برآورده ساختن آنها چيزي نيست كه از عهده يك نفر برآيد. يك فرد هر چقدر بزرگ و متفكر باشد، نمي تواند از همه مسائل مطلع گردد و به گونه اي علمي مشكلات گوناگون و تخصصي را به تنهايي حل كند. بنابراين حكومت فردي، هرچند حكومت استبدادي فردي نبوده و حكومت مشروطه فردي باشد، ناكارآمد يا متضمن معايبي است .

---