5 - پيوند اخلاق با عبادت

براي تحصيل فضايل اخلاقي و فاصله گرفتن از رذيلت ها، انسان از همان دوران كودكي بايد تحت تربيت قرار بگيرد. كودك استعداد هرگونه ساخته شدن را دارد. در اين دوران پدر و مادر و متوليان كودك بايد او را در مسير صحيح هدايت كنند، و آنگاه كه او به سن بزرگي و بلوغ مي‌رسد دستورالعمل هايي براي وي وجود دارد كه با رعايت آنها خود مراقب تربيت خويش مي‌شود. در اسلام عالي ترين برنامه هاي تربيتي و روشهاي تهذيب نفس در قالب عبادت و پرستش خداوند گنجانده شده است . اسلام براي مهار نفس نه تنها از راههاي غير متعارف و رياضت هاي طاقت فرسا استفاده نكرده بلكه آنها را ممنوع دانسته است . اسلام از طريق دستور به انجام عبادت و اطاعت كه امري فطري است، نفس را مهار مي‌كند. عمل به اين گونه دستورات، به صورت طبيعي و بدون تحميل بر نفس، به تعديل غرايز نفساني و كنترل آنها مي‌انجامد. نماز و روزه و ساير عبادات داراي نقشي بسيار سازنده اند.

مثلا حج از همان آغاز، برنامه خودسازي و طهارت نفس است . براي حج بايد همه لباسها را از بدن بيرون آورد و لباس احرام پوشيد. بدن و احرام بايد پاك باشد و لباس احرام مباح بوده و هيچ حقي از هيچ كسي در آن نباشد. حتي از خيلي حلالها بايد پرهيز شود. حج بايد در وقت معيني به جا آورده شود، و به علاوه حركت هاي مخصوصي براي آن تعيين شده است . در عمل عبادي حج كنترل و تمرين به اوج خود مي‌رسد. در يك كلام مي‌توان حج را برنامه خودسازي و تهذيب نفس دانست . اين تكليف، تمرين خودسازي است كه در قالب عبادت معيني ارائه شده است و به تدريج آثار عميقي بر روح انسان مي‌گذارد. خصلت كبر و خودخواهي را از بين مي‌برد. در نتيجه انسان از خودخواهي به خداپرستي مي‌رسد.

عبادت همچنين روحيه خيرخواهي و منفعت رساني به ديگران را در انسان تقويت مي‌كند.