مورد ديگر دلالتي بر حرمت ندارد و در عين حال بهتر است ترك شود; اما اگر انجام شد، مؤاخذه و عقوبت ندارد; چون عملي انجام شده كه بهتر بود انجام نشود. به علاوه امر و نهي گاهي مولوي و گاهي ارشادي اند. مخالفت با قسم اول گناه است، اما مخالفت با نوع دوم گناه نبوده و عقوبتي هم ندارد و اثر وضعي دارد. يعني اطاعت نكردن از فرمان خدا و يا اعتنا نكردن به نهي خدا، موجب مي‌شود كه مقام و فضيلتي را كه انسان با ترك آنها مي‌توانست به دست آورد به دست نمي آورد و يا فضيلتي را از دست مي‌دهد.

3 - گناهان و خطاهايي وجود دارند كه متناسب با مقام و موقعيت افراد سنجيده مي‌شوند. موقعيت افراد و جايگاهشان چنان است كه عملكرد آنها را مورد توجه ناظران قرار مي‌دهد. در صورتي كه انتظار افكار عمومي درباره كساني اين باشد كه بايد عملشان خوب و به دور از هرگونه اجحاف و ناخالصي باشد، سر زدن هر عمل خلاف انتظاري آنها را زير سؤال مي‌برد. انبيا به خاطر مقام والايي كه نزد پروردگار و به خاطر مسؤوليتي كه در ميان مردم دارند، توقعاتي از آنها هست كه از ديگران نيست . مثلا اقدام موسي (ع) در برابر يكي از دشمنانش كه به قتل آن شخص منجر شد، در مقام دفاع از مظلوم بود و خلاف شرع نبود; اما براي موسي (ع) اقدام به كاري كه هنوز وضع آن مشخص نبود، عمل مناسبي ارزيابي نمي شد; لذا آن حضرت از اين كار پشيمان شد. اتفاقا وقتي آن حضرت به رسالت برگزيده شد و به سراغ فرعون رفت، اولين ايراد فرعون به آن حضرت اين بود كه تو مگر هماني نيستي كه آن قتل را انجام دادي . و يا براي حضرت يونس (ع) كه پيغمبر خداست پسنديده نبود كه هنوز عذاب نازل نشده مردم را به حال خود رها نمايد و شهر را ترك كند. خلاصه گناه هر كس به تناسب مقام و موقعيت اوست، چه بسا كاري براي شخصي گناه باشد و براي ديگري چنين نباشد. براي همين است كه گفته اند: "حسنات الابرار سيئات المقربين"[1] "نيكي هاي ابرار براي مقربان گناه محسوب مي‌شود." استغفار انبيا نيز در همين راستا قابل توجيه است . براي پيامبر خدا با

---