پس موجود مي‌شود." (... و لولا كلمة سبقت من ربك لقضي بينهم ...)[1] "و اگر وعده اي از جانب پروردگار پيشي نگرفته بود، قطعا ميان آنان داوري شده بود." قضاي الهي به معناي قطعي شدن امري از سوي خداوند است . و همه چيز عالم حتي اعمال انسانها را شامل مي‌شود.

"قدر" اندازه گيري يا سنجش است . قدر الهي به معناي نسبت حدود اشيا با ذات باري تعالي است . (و خلق كل شئ فقدره تقديرا).[2] در روايتي از امام كاظم (ع) نقل شده است كه فرمود: "قدر" تقدير چيزي در طول و عرض آن است، و "قضاء" امضا و حكم قطعي است .[3] تفاوت تقدير با قضا در اين است كه تقدير برنامه ريزي و تهيه مقدمات است، و قضا علت تام پديد آمدن اشيا است . "قدر" برنامه ريزي و اندازه گيري كار، و "قضا" حتميت آن را مي‌رساند. چنين اندازه گيري شامل همه چيز[7] و پديده هاي خاص مانند خورشيد،[6] ماه،[5] نزول باران [4] و... است و شامل افعال انسان و حوادث عالم نيز مي‌شود. تقدير اندازه گيري هر چيزي است كه خدا براي آنها در نظر گرفته و اندازه داراي مقدماتي است، و بنابراين با تغيير آنها اندازه نيز ممكن است تغيير كند. مثلا صدقه، دعا، احسان و صله رحم موجب تغييراتي در تقديرات مي‌شود. رتبه تقدير پيش از قضا است . هركاري اول بررسي و اندازه گيري مي‌شود و سپس مورد تصميم گيري نهايي قرار مي‌گيرد.

قضا و قدر همان گونه كه در روايات آمده، راهي تاريك و درياي عميقي است كه نبايد چندان در آن غور كرد. شيخ صدوق (ره) در روايتي آورده است : "مردي نزد امام علي (ع) آمد و از آن حضرت درباره قدر پرسيد. امام جواب داد: قدر درياي

---