به خصوص آخرين فرستاده خدا، در صورتي كه آگاهانه و از سر لجاجت باشد، شخص را در زمره كافران قرار مي‌دهد; و در اين جهت ميان كسي كه از ابتدا آنها را قبول نكند و يا پس از قبول كردن انكار نمايد، يعني مرتد شود، تفاوتي نيست .

از آنجايي كه كفر تلاشي است با قصد و اراده در ناديده گرفتن عقيده حق، حكايت از نوعي بيماري دارد; و كافر انسان لجوج و متعصبي است كه حاضر نيست حقيقت را بپذيرد. روحيه متعصب، بيمار و حق گريز او به وي اجازه نمي دهد كه حقايق عالم را درك كند و به كنه آنها راه يابد. (كذلك يطبع الله علي قلوب الكافرين ).[1] از همين روست كه هر قبول نداشتني را نمي توان كفر دانست . كافر به دليل انكار آگاهانه حقيقت، كسي مي‌شود كه خداوند از او به كوردل و فاقد انديشه ياد كرده است . (صم بكم عمي فهم لا يعقلون ).[2] و چون كافر به اين مرحله مي‌رسد، تلاش براي هدايت او ثمري ندارد.[3] چرا كه او همانند چهارپايي مي‌شود كه از گفتگوها، تنها صدايي به گوشش مي‌رسد; از دعوت به حق تنها آوازي مي‌شنود و آن را درك نمي كند و به تدريج حالت گريز از حق در او پديد مي‌آيد.[4] و راهي براي هدايتش باقي نمي ماند.[5] و البته اين نوع از كافران كساني اند كه كفر را انتخاب كرده اند و بر آن پافشاري مي‌كنند; وگرنه قبول نداشتني كه برخاسته از محيط و تربيت و جهل باشد، كه شخص بر آن اصرار و سماجت ندارد، قابل اصلاح است ; و شاهد آن منكراني هستند كه دعوت انبيا را لبيك گفتند و در زمره مؤمنان و ياران آنان در آمدند.

كساني كه آگاهانه و با اراده و قصد، حق پوشي مي‌كنند، نه تنها قدرت ادراك حقايق را از دست مي‌دهند و راه به جايي نمي برند، بلكه فعاليت هاي آنان نيز فاقد هرگونه معنويتي است و اعمال خيرشان ثمري ندارد. چون عمل خير تابع قصد و

---