بضروب المكاره" خداوند عمدا مي‌خواهد بندگانش را به انواع سختي ها آزمايش كند، يكي از سختي ها اين است كه انسان پول و مالش را صرف كند و جانش را به مخاطره بيندازد و در هواي گرم و در سنگلاخها براي اجابت دعوت "حق" حركت كند. بنابراين خصوصيتي داشته است كه خداوند حج را در چنين جايي قرار داده است .

موقعيت اجتماعي و سياسي حج

براي حج در روايات ما خصوصيات و فضائلي ذكر شده كه مسأله عمده آن همان كنگره اسلامي حج است ; يعني جايي كه همه مسلمانها با هم جمع مي‌شوند و مشكلات منطقه هاي خودشان را مطرح مي‌كنند. الان در زمان ما مسلمانان آفريقا و مسلمانان اقصاي آسيا، مثل اندونزي و فيليپين و اين قسمت از آسياي خودمان و مسلمانان شمال آفريقا، همه اينها وقتي كه در مكه جمع شوند به كمبودهاي كشورهاي يكديگر برخورد مي‌كنند، افكار آنها به يكديگر منتقل و بين آنها ارتباط برقرار مي‌شود، اخلاق هر كشوري به كشور ديگر سرايت مي‌كند و خوبي ها را از يكديگر مي‌گيرند، و در مكه با هم تفاهم مي‌كنند. اينها فوايدي است كه حج در بر دارد.

حج در عين حال كه جنبه عبادي دارد و عبادت و پرستش خداست، جنبه سياسي هم دارد كه در اخبار و روايات ما به همه اينها اشاره شده است . به عنوان مثال من يكي دو روايت از كتاب الحج وسائل الشيعة [1] براي برادران و خواهران مي‌خوانم . در روايت پانزدهم از باب اول اين كتاب، كه سندش به فضل بن شاذان مي‌رسد و او از حضرت رضا(ع) در حديث طولاني نقل مي‌كند آمده است : "قال انما امروا بالحج لعلة الوفادة الي الله" مردم به حج خانه خدا امر شدند براي اين كه

---