"و من كفر فان الله غني عن العالمين"[1]

(و اگر كسي كافر شد پس همانا خداوند بي نياز از همه جهانيان است .)

در اينجا ترك حج را كفر ناميده و آن را مصداق يك مرتبه از كفر (كفر عملي) مي‌داند; اگر سر باز زد و ترك حج كرد، اين شخص با نرفتنش به خدا زياني نمي زند.

در اينجا رواياتي است كه اگر كسي مستطيع باشد و به حج نرود تا از دنيا برود، به او خطاب مي‌شود از جرگه مسلمين خارج هستي، مي‌خواهي يهودي يا مسيحي بمير.[2] همين طور كه يهود و نصاري حج خانه خدا نداشتند، تو هم مثل آنها هستي كه از خانه خدا اعراض كردي . البته اين نسبت به شخصي است كه مستطيع باشد. مشهور فقها حج را يك مرتبه بيشتر واجب نمي دانند، البته از بعضي از روايات شايد استفاده شود: هر كسي كه مي‌تواند هر سال به حج برود، لازم است برود; و در مورد آنها تعبير به "اهل الجدة" دارد،[3] ولي بعضي اين كلمه را "اهل الجدة" خواندند و گفتند: منظور اهل جده، شهري كه در سيزده فرسخي مكه است مي‌باشد و بر آنها واجب است كه هر سال حج را به جا آورند، در حالي كه منظور اين نيست ; "جدة" مصدر است و در اصل "وجدة" از ماده "وجد" است، يعني آنهايي كه مي‌يابند و وضعشان خوب است بايد هر سال به حج بروند. ولي آنچه مشهور فقهاست اين است كه هر كس مستطيع است در عمر يك مرتبه بايد حج را به جا آورد و در دفعات ديگر رفتن مستحب است .

استطاعت و حدود شرعي آن

حج واجب را نمي شود به بهانه هاي مختلف ترك كرد، مثلا بگويد: من پول حج

---