شنيده بود، آن داستانها را براي من مي‌گفت، هنوز آنهايي كه جده ام برايم گفته بود در خاطرم هست . در صورتي كه بعدش مطالعات زياد داشتم و كتابهاي زيادي خوانده ام اما بسياري از آن مطالب از يادم رفته، چيزي را كه انسان در بچگي بياموزد در خاطرش مي‌ماند: "العلم في الصغر كالنقش في الحجر"[1] علمي كه در بچگي انسان ياد بگيرد مثل نقش و نگاري است كه در سنگ حك شده است، كه مي‌ماند; اما علمي كه در بزرگي ياد بگيري "كالنقش في الماء" است، مانند خط نوشتن روي آب است كه همان وقت جاي آن نوشته پر مي‌شود. بنابراين مطالعه ها و زحمت ها در سن بالا فقط بايد براي اين باشد كه انسان مطالبي را كه قبلا خوانده يادش بماند، و وقتي به سنين كهولت رسيد ديگر بعيد است چيزي برايش اضافه شود، و هرچه انسان بيشتر پيش مي‌رود معلوماتش را هم از دست مي‌دهد; بعضي از بزرگان را ما ديديم كه در آخر عمر حتي بچه هايشان را نمي شناختند. (و من نعمره ننكسه في الخلق)[2] كسي كه عمرش را زياد مي‌كنيم پايينش مي‌آوريم در خلقت .

پس در وقت بچگي پدر و مادرها سعي كنند عقايد اسلامي و معارف اسلامي را به بچه ها ياد بدهند; وقتي كه بچه به مدرسه مي‌رود مدير مدرسه، معلم مدرسه و رفيق بچه را زير نظر بگيريد.

تربيت منفي و تربيت مثبت

البته فشار هم نياوريد در تربيت، براي اين كه خيلي وقتها فشار عكس العمل ايجاد مي‌كند، اين را پدر و مادرها بايد توجه داشته باشند كه نوجوان يا جوان يك حالت لجاجت و سرسختي دارد; يعني هر انساني استقلال طلب است و بچه هم از همان كوچكي استقلال طلب است، لذا اگر بخواهيد به بچه زور بگوييد زير بار

---