"محيطا بحدودها و انتهائها"

(خداوند به حدود و انتهاي موجودات احاطه دارد.)

شايد مقصود از "حدودها" حدود مكاني باشد; مثلا موجودي دو متر عرض، سه متر طول و يك متر عمق دارد، يك مقدار ظرفيت دارد. "انتهائها" يعني تا چه وقت عمرش باقي است ; مثلا ما كي متولد مي‌شويم، چه وقت مي‌ميريم و مجموع سنوات زندگي ما چقدر است، به چه اجلي مي‌ميريم و ... همه اينها را خداوند از ازل مي‌دانسته است .

نحوه احاطه خداوند

احاطه خدا بر دو نوع است : احاطه به حسب قدرت و احاطه علمي . هر دو احاطه ممكن است در اينجا مراد باشد. احاطه به حسب قدرت را تعبير به "قيوم" هم مي‌كنند، خداوند "قيوم" است و ما "متقوم" به ذات حق هستيم ; يعني قدرت خداوند احاطه بر قدرت و حتي خواست ما دارد، در قرآن شريف آمده است : (و ما تشاؤن الا ان يشاء الله)[1] شما چيزي را نمي خواهيد مگر اين كه خدا بخواهد. بعد مي‌فرمايد:

"عارفا بقرائنها و احنائها"

(خداوند شناسا و آشنا به نفوس و جوانب آنهاست .)

ابن ابي الحديد معتزلي درباره "بقرائنها و احنائها" مي‌گويد: "قرائن" جمع "قرونة" مي‌باشد و "قرونة" يعني نفس خود شئ، و "احناء" هم جمع "حنو" به معني جانب شئ است ; يعني خداوند به نفوس اشياء و به جوانب اشياء احاطه دارد، خدا به جنبه هايي كه وابسته به شئ است احاطه دارد.[2]

---