است كه واقعيت دارد و منشاء اثر است، ماهيت يك امر انتزاعي و اعتباري است كه از موجودات انتزاع مي‌شود. بچه وقتي گريه مي‌كند هرچه به او بگويي شيريني، ساكت نمي شود، اما وقتي وجود شيريني بيايد ساكت مي‌شود. انسان كه گرسنه مي‌شود هر چقدر حرف نان را بزند سير نمي شود، مگر اين كه نان را بخورد. پس چيزي كه خارجيت و واقعيت دارد و منشاء اثر است وجود است . ماهيت امري است كه از موجودات انتزاع مي‌شود. اين وجود خاص نامش انسان است، انسانيت حد و اسمي است براي اين وجود خاص، ماهيت مي‌شود موجود باشد مي‌شود معدوم باشد، اما وجود فقط وجود است . پس به قول صدرالمتألهين - كه حق هم همين است - چيزي كه اصيل است و واقعيت دارد و منشاء اثر است وجود است .[1]

شناخت صحيح خدا مستلزم تصديق اوست

"اول الدين معرفته"

نخستين امر دين شناخت واجب الوجود است ; يعني وجودي كه وجودش از خود اوست . بعضي چيزها هست كه تصورش مستلزم تصديق است، يعني اگر خوب تصور كردي آن را تصديق مي‌كني . من اجمالا وقتي موجودات عالم را مي‌بينم تصور مي‌كنم وجود واجب الوجودي را كه وجودش از خودش است و علم و قدرت و حيات دارد، اين مرحله تصور است ; بعد وقتي كه دقت مي‌كنم مي‌بينم كه اصولا وجود محال است كه عدم باشد، زيرا چيزي كه عدم و وجود مي‌پذيرد ماهيت است ; اگر يك چيزي حقيقت ذاتش هستي است، آن ديگر نيستي نيست، آن وقت تصديق به وجود او پيدا مي‌شود; پس ذات حق تعالي عبارت است از وجودي كه واجب باشد، يعني وجودي كه محدود نباشد و غيرمتناهي باشد و فقط وجود باشد، در اين صورت عدم در آن راه ندارد، مانند نور، مثلا نور يك چراغ

---