زندگى سياسى و اجتماعى آن بزرگ مرجع تقليد جهان تشيع در دوران زعامت و مرجعيت در دو مرحله اساسى و سرنوشت‌ساز خلاصه مى‌گردد. كه هر دو مرحله از حساسيت و اعتبار ويژه‌اى برخوردار مى‌باشد. كه معظم له توانست با فراست و هوشيارى و صبر و سعه‌صدر خويش هر دو مرحله را با موفقيت سپرى كند. و در اين دو مرحله هيچ‌گاه در انجام وظيفه شرعى خويش كوتاهى نكرد.

مرحله اول: دوران قبل از پيروزى انقلاب، و بعد از رحلت حضرت آيت اللّه العظمى بروجردى (ره).

مرحله دوم: پانزده سال تمام از سال 1357 تا 1372، از لحظه‌هاى پيروزى انقلاب اسلامى تا هنگام رحلت.

در هر دو مرحله ياد شده، حيات سياسى و اجتماعى او سخت و طاقت‌فرسا و سرنوشت‌ساز و توأم با مشكلاتى بود. كه هر كدام براى تخريب شخصيت وى كافى بود ولى با توجهات و عنايات حضرت بقية اللّه الاعظم و تيزبينى و فراست معظم له در تمام اين مراحل موفقيّت را كسب كردند.

و قابل توجه است كه در نخستين مرحله، گرفتارى‌ها و فشار و شكنجه‌هاى روحى وى بيش از مرحله دوم بود. گرچه اين مشكلات در مرحله دوم هم كم نبود ولى به سختى مرحله اول نبود. تحليل مسأله به اين صورت است كه در مرحله دوم، حضور رهبرى معظم و رشيد انقلاب اسلامى، و خلف صالح ايشان حضرت آيت اللّه خامنه‌اى به عنوان سكان‌دار كشتى انقلاب، كار را آسان‌تر كرده بود. و هر نوع مشكل معضلى را با سرپنجه عقل و درايت، و از راه مذاكره و بحث و گفتگو و تفاهم موجود حل مى‌نمودند و چندان جاى تأمل و درنگ نبود، هرچند در اين مرحله هم مسائل لاينحل و