[تعليقات مترجم‌]

محاسبه نفس‌

[1] محاسبه نفس را به دو صورت بايد مورد بحث قرار داد.

1- محاسبه اعمال به وسيله خود شخص 2- محاسبه به وسيله حافظان اعمال محاسبه‌اى كه به وسيله خود انسان از خودش به عمل مى‌آيد آسان‌ترين برآورد و ساده‌ترين حساب است اما مشكلترين سدى كه در اين راه وجود دارد نفس امّاره‌اى است كه آدمى را از توجه به محاسبه اعمالش منصرف مى‌سازد و كمتر كسى است كه شب در خلوت تنها دفتر و قلمى بردارد و اعمال زشت و زيبايى كه در روز به پايان رسيده، مرتكب شده يادداشت كند و با جمع و تفريقى خود را در ترازوهاى انصاف بسنجد.

بازرگانان معمولا عمليات خود را در دفتر روزانه و دفتر كل يادداشت مى‌كنند و از اين طريق به آسانى مى‌فهمند كه چقدر سود برده يا زيان كرده‌اند و چه ميزان به اشخاص بدهكارند و چه مبلغ بايد بابت ماليات، پرداخت كنند و چه نوع كالايى وارد كرده‌اند و چه مقدار به فروش رسانيده‌اند و كالاهاى موجود در انبارشان چه چيزهايى است؟ خلاصه تمام سرمايه آنان اعم از منقول و غير منقول و نقدى و جنسى با يك نگاه سطحى معلوم مى‌گردد ولى كمتر كسى است كه اعمال نيك و بد خويش را در دفاترى به شماره آورده و به بند حساب كشيده باشد و گويا بدكارى بى‌زيان و

[1] نگارش مترجم