درآورده و ضمن همكارى شاهد و ناظر يك ديگر مى‌شوند.

چند دقيقه انديشه در مخلوقات روى زمين به سادگى بر انسان معلوم مى‌سازد كه جهان چون خط و خال و چشم و ابرو گرچه جدا از همند ولى به يك ديگر پيوسته و به هم نيازمندند و چون نيازهايى كه بايد برآورده شود معدود و محدود است لا جرم هر موجودى كه چيزى مى‌دهد و يا بهره‌اى مى‌گيرد كاستى و فزونى او مشخص و معين مى‌گردد. مثلا شاخه بريده گل گلايل سفيد رنگ را در ليوان پرآبى كه حبه‌اى قند و چند قطره رنگ آبى به آن افزوده‌ايم قرار مى‌دهيم تا ضمن اينكه آب از آوندهاى ساقه به بالا مى‌رود رنگ آبى را هم به گلبرگها برساند و گلايل سفيد، آبى رنگ شود. در اين آزمايش مقدار آبى كه گل و ساقه از آن استفاده مى‌كند و رنگى كه از داخل آب به ساقه و گل منتقل مى‌گردد و ميزان آبى كه تبخير مى‌شود قابل اندازه‌گيرى و محاسبه است و در اين آزمايش آب و قند و رنگ مقدارى از وجود خود را براى بقاى ديگرى از دست داده‌اند ولى از حساب خارج نشده‌اند زيرا در جاى ديگر از گلبرگها و ساقه و برگ حضور خود را به اثبات رسانيده‌اند و همه اجزاء جابجا شده هم، گواه و شاهد يك ديگرند.

آثارى كه اشياء بر همديگر دارند و شهادتهايى كه عليه هم يا به سود هم مى‌دهند در علوم امروز به اثبات رسيده و از اين آثار براى كشف جرائم نيز استفاده‌هاى فراوانى مى‌كنند كه بعدا توضيح خواهيم داد. و شايد هم بتوان گفت كه تأثيرات موجودات بر