جانشين اختيار كردند؟ آيا رواست كه ترك كارى از پيغمبر هدايت و مصلحت باشد و انجام يافتن آن نيز از جانب گروهى هدايت و خير به شمار آيد؟ در اين صورت دو نوع كار مختلف و متضاد را هدايت خوانده‌ايد، پس گمراهى چه معنى دارد؟

همچنين به من بگوييد، آيا پس از رحلت پيغمبر 6 تا امروز هيچ كس به اختيار صحابه عهده دار كار مردم شده است؟ اگر بگوييد: نه، موجب مى‌شويد كه همه مردم را پس از پيغمبر 6 در گمراهى بدانيد و اگر بگوييد: بلى به امت دروغ بسته‌ايد و وجود خلاف آن، گفته شما را باطل مى‌كند.

مأمون: نيز به من خبر دهيد از معنى اين گفتار خداوند عز و جل: قُلْ لِمَنْ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلْ لِلَّهِ‌[1] آيا راست است يا دروغ؟

دانشمندان: راست است.

مأمون: آيا همه جهان و جهانيان كه خداوند آفريننده و مالك آنهاست، مال خداوند نيست؟

دانشمندان: بلى.

مأمون: اين مخالف است با عمل شما كه خليفه‌اى انتخاب مى‌كنيد و طاعت او را بر خود قرار مى‌دهيد ولى اين خليفه را هنگامى كه بر وى خشمگين شويد معزول مى‌كنيد و اگر حاضر به عزل نشود او را مى‌كشيد واى بر شما، بر خداى تعالى به دروغ، بهتان و افترا نزنيد كه فرداى قيامت گناه آن به گردن شما خواهد بود، آن گاه كه در پيش خداوند ايستاده باشيد و بر پيغمبر 6 وارد شويد در حالى كه به عمد بر وى دروغ بسته‌ايد با اين كه پيغمبر 6 فرموده است: هر كس به عمد بر من دروغ ببندد نشيمنگاه او پر از آتش مى‌شود.

آن گاه مأمون رو به قبله ايستاد و دستهاى خود را بلند كرد و گفت:

بار خدايا من آنان را راهنمائى كردم، بار خدايا من آنچه بر عهده‌ام بود از گردن خود خارج ساختم، بار خدايا من ايشان را از روى شك و ريب دعوت نكردم، هر بار

[1] انعام، آيه 12- ترجمه: بگو آنچه در آسمانها و زمين است مال كيست؟ بگو مال خدا.