از راهى كه بكار بردن صنايع منطقى و عادت‌هايى كه از به كار بردن آن‌ها پديد مى‌آيد پيش روى انسان مى‌گشايد ممكن است. راه ديگر راه اكراه است. اين را در مورد افراد سركش و عصيان‌گر اهل شهر يا امّت مورد استفاده قرار مى‌گيرد، كسانى كه خود به طور دلبخواه، از نزد نفس خودشان براى كار خوب اقدام نمى‌كنند و سخن نيز در آن‌ها اثرى ندارد. روش برخورد با كسانى كه از فراگيرى علوم نظريه‌اى كه به آن‌ها ارائه مى‌شود سرپيچى مى‌كنند نيز به همين شكل است.

هنر رياست يا پادشاهى‌

47. بنابراين اگر فضيلت پادشاهى يا صناعت پادشاهى عبارت است از به كار گرفتن افعال مربوط به فضايل صاحبان فضايل و صناعات صاحبان صناعات جزييه، ضرورتا لازم است كه كسى كه آن‌ها را در راه تاريك امّت‌ها و اهل شهرها به كار مى‌برد، از اهل فضايل و صنايع بوده از دو طايفه‌اى باشد كه در آغاز گفتيم، تا از يك طايفه در راه تأديب كسانى كه به طور دلبخواه تأديب مى‌شوند كار بخواهد و از طايفه ديگر در راه تأديب آنان‌كه به طور اكره ادب مى‌شوند طلب كار كند؛ مثال اين مطلب چيزى است كه نزد ارباب منازل و كسانى كه مسؤوليت كودكان و نوجوانان را به عهده دارند ديده مى‌شود، چراكه پادشاه همان ادب‌كننده امّت و معلم آن است. همان‌طور كه صاحب خانه ادب‌كننده اهل منزل و معلم آنان محسوب مى‌شود و قيم بچه‌ها و نوجوانان ادب‌كننده آنان و معلمشان نيز به حساب مى‌آيد.