امثال آن. اين‌ها معانى معقول و ارادى هستند كه وقتى اراده مى‌كنيم آن‌ها را بالفعل ايجاد كنيم، مقترنات آن‌ها در يك زمان خاص اعراضى هستند كه با آن‌چه در زمانى ديگر بر آن‌ها عارض مى‌شود فرق مى‌كنند و آن‌چه در يك امّت خاص به هنگام وقوع يكى از اين معقولات ارادى عارض آن‌ها مى‌شود غير از اعراضى است كه به هنگام تحقق آن‌ها در امّت ديگرى با آن‌ها همراه مى‌شود. بعضى از آن‌ها اين اعراض در موردشان ساعت به ساعت عوض مى‌شوند و برخى ديگر روز به روز و برخى ديگر ماه به ماه و بعضى سال به سال و بعضى حقب حقب‌[1] و بعضى احقاب احقاب، پس هر گاه يكى از اين اشيا بخواهد با اراده‌اى ايجاد شود، سزاوار است كسى كه اين اراده را دارد از مدت معلومى كه قصد دارد در آن شئ را ايجاد كند كه در طى آن، اعراض نيز تبديل مى‌يابند، باخبر باشد، همين طور از مكان مشخصى كه آن‌چه ايجاد مى‌شود در آن‌جا [باخبر باشد]. پس بايد اعراضى را كه به چيزهايى متعلق‌اند كه اراده آن‌ها را پديد مى‌آورد و ساعت به ساعت تغيير مى‌كند بشناسد و آن‌هايى كه ماه به ماه ايجاد مى‌شوند و آن‌هايى كه سال به سال پديد مى‌آيند و آن‌هايى كه حقب حقب ايجاد مى‌شوند و به طور كلى آن‌هايى كه در محدود زمانى ديگرى، بلند يا كوتاه، در مكان خاصى پديد مى‌آيند، بزرگ يا كوچك و آن اعراضى كه از اين قسم‌اند و برخى از آن‌ها براى تمام امم مشتركند و برخى تنها متعلق به بعضى از امّت‌ها هستند يا اعراضى كه‌

[1] - حقب يعنى زمان طولانى.