مبادى نفسانيه اطلاع مى‌يابد و از آن‌جا به نظر در حيوان ناطق اوج مى‌گيرد. با جستجو در مبادى حيوان ناطق ناگزير مى‌شود از اين‌كه دريابد. (نظر) در چه چيزى است و به وسيله چه چيزى است و چگونه است و از چه چيزى است و براى چيست؟ در اين حال است كه با عقل رودررو مى‌شود و با اشيا [رودررو مى‌شود] كه به وسيله چه چيزى است و چگونه است و از چيست و براى چه وجود دارد. اين جستجو او را به آن‌جا مى‌كشاند كه از آن‌جا به مبادى ديگرى اطلاع يابد [كه از اجسام نبوده در اجسام نيز نمى‌باشند و اجسام نبوده و نخواهند بود، سپس در نظر به حيوان ناطق به چيزى شبيه آن‌چه در نظر به اجسام سماوى به آن رسيده بود مى‌رسد. پس به آن‌جا مى‌رسد كه به مبادى‌] غير جسمانى اطلاع يابد، مبادى كه نسبت آن‌ها به آن‌چه مادون اجسام سماوى است، مانند نسبت مبادى غير جسمانى است كه به هنگام نظر كردن در اجسام سماوى از آن‌ها اطلاع حاصل شد به اجسام سماوى. و از نفس و عقل به مبادى اطلاع مى‌يابد كه براى آن‌ها پديد آمده‌اند و به نهايات و كمالات نهايى كه انسان براى آن‌ها تكوين يافته است راه مى‌يابد و مى‌فهمد كه مبادى طبيعى كه در انسان و در تعاليم او وجود دارد، براى آن‌كه انسان به وسيله آن، به كمال خود كه براى رسيدن به آن ساخته شده است برسد كافى نيست و برايش روشن مى‌شود كه در آن به مبادى نطقى و عقلى محتاج است كه انسان به وسيله آن‌ها به سوى كمال خود پيش رود. در اين حال است كه براى ناظر، جنس ديگرى بجز آن‌چه بعد از طبيعيات قرار