باب اوّل در تعديد آداب و سنن پادشاه على سبيل الاجمال و نقل بعضى وصايا و سخنان از حكما و ملوك‌

و در اين باب چند فصل است:

فصل اوّل: در ذكر بعضى قواعد كه در كتب حكمت عملى در باب امر سلطنت مقرّر و مذكور است‌

و عمده آنچه در اين مقام ذكر مى‌شود، مقتبس از تحقيقات حكماست. ببايد دانست كه سلطنت و پادشاهى بر دو قسم است: يكى، سلطنت فاضله كه بناى سير و اطوار ملك بر قواعد عقل و مناهج شرع بوده، از سلوك منهج توسّط و اعتدال كه موافق ميزان عدل است قدم بيرون نگذارد و غرض از تكميل نفس خود و ديگران باشد كه به علوّ درجات و حصول مثوبات فايز گردند و ذكر جميل و ثواب جزيل بر آن مترتب شود.

دوم، سلطنت ناقصه‌[1] كه آن را سلطنت تغلّبى خوانند و غرض از آن، آن باشد كه به جور و تعدّى و پيروى هوى و هوس و دواعى نفسانى و تحريكات شيطانى خلق را در تحت بندگى خود درآورده، قوا و آلات ايشان را در مصارف آرزوهاى شهوانى و غضبى خود صرف نمايند و در جور و تعدّى و ستم بر خلق بيباك باشند. و كسانى كه به اين راه‌

[1] - در اخلاق ناصرى، اين تقسيم‌بندى به صورت سياست فاضله و ناقصه آمده است، نك: صص 300 و 301.