فصل سوم: در صبر

صبر كليد نجاح و مقدّمه فلاح و سبب خشنودى معبود و علامت حصول مقصود است و هر عبادتى را در بارگاه ربوبيّت حضرت عزّت ثوابى موعود محصور است، امّا جزا و ثواب صبركنندگان از حيّز حساب بيرون است، چنانكه خداى عز و جلّ فرموده: إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ‌[1] يعنى: «وفا كرده مى‌شود جهت صابران، اجر ايشان بى‌حساب.» و خداى عز و جلّ فرموده: إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ‌[2] يعنى: «به درستى كه خداى با صابران است». و فرموده كه، وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا[3] خداى عز و جلّ جهت تفهيم طالبان و تعليم حقّجويان مى‌فرمايد كه، «ما كه خداونديم جمعى از ملازمان بساط عبوديّت را به يمن بدرقه صبر به اوج درجه امامت و مقتدايى رسانيديم و نفوس ايشان را به خلعت كرامت اختصاص داده، ايشان را هاديان خلق گردانيديم.» و آفريدگار- تعالى و تقدّس- حضرت ايّوب را به سبب صبر و شكيبايى خلعت نعم العبد پوشانيده و جمله انبيا و رسل در ميدان معركه بلا [70 آ] سپر صبر در رو كشيده‌اند و تير بلا را به آن دفع كرده، و خداى عز و جلّ به سرور رسل چنين امر نموده كه، فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ‌[4] يعنى: «صبر كن همچنانكه پيغمبران اولو العزم صبر كرده‌اند». و خداى عز و جلّ فرموده: وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى‌ عَلى‌ بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا[5] يعنى: «تمام شد كلمه پروردگار تو، آن كلمه نيكو بر بنى اسراييل به سبب آنكه صبر كردند.» يعنى، محامد و نعم الهى بر ايشان به سبب صبر تمام شد. و از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله منقول است كه فرموده كه، «خداى عز و جلّ مى‌فرمايد كه، به درستى كه من گردانيدم دنيا را در ميانه بندگان خود قرض. پس، هركس كه از دنيا به من چيزى قرض بدهد، پس مى‌دهم به يك از ده تا هفتصد و آنچه خواهم و اگر به من قرض ندهد و از او چيزى بگيرم و او صبر كند، به او مى‌دهم سه چيز كه اگر يكى از آن به جميع فرشتگان خود دهم خشنود مى‌شوند.» الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ‌[6] يعنى: «آن كسانى كه هرگاه رسد به ايشان مصيبتى، بگويند به‌

[1] - زمر: 10.

[2] - بقره: 153.

[3] - سجده: 24.

[4] - احقاف: 35.

[5] - اعراف: 137.

[6] - بقره: 156 و 157.