وَ دَعْوًى، وَ هُوَ مِنْ زَلّاتِ الْمُحَقِّقينَ؛ فَإنَّهُ دَعْوًى بِحَقٍّ يُفْصِحُ بِها الْعارِفُ مِنْ غَيْرِ إذْنٍ إلَهىٍّ، بِطَريقٍ يُشْعِرُ بِالنَّباهَةِ. [1]

«شَطْح عبارت است از گفتارى كه در آن بوى سبك مغزى و شتابزدگى و لغزش در سخن و ادّعاى نابجا موجود است، و آن از جمله لغزشهاى محقّقين است؛ چرا كه ادّعا بحقّى است كه عارف بدون إذن إلهى كه از طريق مشعر به ارزش و شرف و كرامت و توجّه باشد، پرده برميدارد

«شَطَحيّات» كلماتى است از سالك مجذوب كه فيها رآئِحَةُ رُعونَةٍ وَ دَعْوًى‌

و شيخ محيى الدّين خود گويد: الشَّطْحُ عِبارَةٌ عَنْ كَلِمَةٍ عَلَيْها رآئِحَةُ رُعونَةٍ وَ دَعْوًى؛ وَ هىَ نادِرَةٌ أنْ توجَدَ مِنَ الْمُحَقِّقينَ.

«شطح عبارت است از كلمه‌اى كه بر آن بوى سبكى و شتاب و ادّعاى بيجا موجود است؛ و كم اتّفاق مى‌افتد كه از محقّقين پيدا شود.»

و در اصطلاح متأخّرين اين جماعت، شَطَحيّات كلماتى را گويند كه از سالك مجذوب در حين استغراق مستى و سُكْرِ وَجْد و غلبه شوق صادر مى‌شود كه ديگران طاقت شنيدن آن نكنند؛ و او خود نيز اگر از حالت مَحْو به هوشيارى صَحْو آيد از آنگونه گفتار ناهنجار اظهار كراهت و انكار نمايد. چنانچه شمّه‌اى از تمثيل اين داستان را جلال الدّين محمّد رومىّ در كتاب «مثنوى» در شرح حالت طَيْفور بن عيسى بن آدم معروف به أبى يزيد بَسْطامىّ كه از فرائد عصر خود بوده به رشته نظم درآورده و در تبدّل حالات او گويد

______________________________ [1] نَبِهَ نُبْهًا من نَومِه: استَيقَظ. نَبَهُ و نَبِهَ و نَبُهُ نَباهَةً: شَرُف، اشتَهر، و كان ذانَباهةٍ و هى ضِدُّ الخُمولِ؛ فهو نابِهٌ و نَبَهٌ و نَبِهٌ و نَبيهٌ.