باب سيوم: در شناخت طبع‌

كه آنرا هوى نيز گويند، طبع قوتيست در آدمى كه به آن قوت، بعضى چيزها را موافق و ملايم خود مى‌شمرد، و بعضى را منافى و ناملايم مى‌داند. خواه آن چيز، ملايم يا ناملايم باشد در واقع يا نه، و خواه سودمند باشد او را يا نه، يا زيان رساند او را يا نه. پس آنچه را ملايم شمرد، سعى كند در نزديك كردن آن به خود، و خواستن آنرا شهوت گويند، و آنچه را منافى داند سعى كند در دور كردن آن از خود، و نخواستن آنرا غضب خوانند.

پس اگر ارتكاب آن امر خلاف، مقتضاى عقل و شرع [شرع مقدم و عقل مؤخر] باشد از راه وسوسه شيطان به وهم و خيال مدد جويد، يا به مكر و حيله و تكبر و عدوان متوسل شود تا بر عقل و شرع غالب شود، و صاحبش را از فرمان ايشان بيرون آورد. شيطان اگر چه بر انسان بالاستقلال حكم نمى‌تواند كرد تا او را يكى از حكام بايد شمرد، ليكن به اغواء، ملايم را در نظر هوى ناملايم و ناملايم را ملايم مى‌نمايد و هوى حكم مى‌كند.

\*\*\*