داراى حكم و خصيصه‌اى مى‌باشند، اجمالا حكم چهار قسم گفته شد باقى ماند حكم قسم پنجم يعنى آفاقى كه عرض آنها از ميل كلّى بيشتر و از «90» درجه كمتر باشد.

در اين آفاق اعظم مدارات ابدى الظّهور با منطقة البروج بر دو نقطه تقاطع مى‌كنند كه ميل آن دو نقطه از معدّل در جهت قطب ظاهر با عرض بلد مساوى بوده و اعظم مدارات ابدى الخفاء نيز با منطقة البروج در دو نقطه در جهت قطب خفى تقاطع مى‌كند و منطقة البروج باين چهار نقطه بچهار پاره و چهار قوس تقسيم مى‌شود:

1- قوسى كه پيوسته ظاهر و ابدى الظّهور است و در ميان آن نقطه انقلاب صيفى باشد و در مدتى كه آفتاب در اين قوس است روز اطول ايّام است.

2- قوسى كه پيوسته مخفى و در منتصفش نقطه انقلاب شتوى مى‌باشد و مدّت درنگ آفتاب در اين قوس شب اطول ليالى است.

لازم بتذكّر است كه دو طرف قوس اوّل با افق مماسّ شده و هرگز غروب نمى‌كند چنانچه دو طرف قوس دوّم با افق مماسّ گشته و هرگز طلوع نمى‌نمايد.

3- قوسى كه در منتصفش اوّل برج حمل يا بعبارت ديگر نقطه اعتدال ربيعى باشد طلوعش معكوس است يعنى آخر قوس پيش از اوّلش طالع مى‌گردد ولى غروبش مستوى و بر طبق معمول مى‌باشد، يعنى اوّلش ابتداء ظاهر شده و آخرش پس از آن طالع مى‌گردد مشروط باينكه قطب ظاهر در جانب شمال باشد ولى اگر قطب ظاهرش در جانب جنوب باشد طلوعش مستوى و غروبش معكوس مى‌گردد.

4- قوسى كه اوّل ميزان و بعبارت ديگر نقطه اعتدال خريفى در منتصفش باشد طلوع و غروب اين قوس بعكس قسم سوّم است يعنى اگر قطب ظاهرش در شمال باشد طلوع آن مستوى و غروبش معكوس است و در صورتيكه قطب مزبور در جنوب باشد، طلوعش معكوس و غروبش مستوى مى‌باشد.

[وضع شمس نسبت به سكنه عرض تسعين‌]

متن: و امّا عرض تسعين: فقطبا المعدّل قطبا افقه و غاية ارتفاع الشّمس بقدر الميل الكلّى و لا طلوع و لا غروب الّا بالحركة الخاصّة. فالسنة يوم و ليلة كما مرّ.

و لنختم هذا الفصل بجدول لبيان عروض مبادى الاقاليم و اواسطها و اطول‌