[هيئت فلك زهره و افلاك علوية]

متن: و افلاك كلّ من العلويّة و الزّهرة كفلك الشّمس الّا انّ مناطق خوارجها تقاطع منطقة البروج على نقطتين متقاطرين.

و لها تداوير مركوزة فى خوارجها و هى الحوامل كارتكاز الشّمس فيها و هى بحيث يماسّ سطح كلّ سطح تدويره على نقطة.

ترجمه: هيئت فلك زهره و افلاك علوية افلاك علويه و فلك زهره از نظر هيئت همچون فلك شمس هستند با اين فرق كه منطقه خارج مركز اينها با منطقة البروج بر دو نقطه متقاطر تقاطع مى‌كنند اين افلاك تداويرى داشته كه در ثخن خارج مركز آنها مركوز و ثابت است و بفلك خارج مركز اين كرات فلك حامل گويند و بهرتقدير ارتكاز، و ثابت بودن فلك تدوير اين كرات مانند ارتكاز كره شمس است و اين كرات بطورى در فلك تدوير خود قرار گرفته‌اند كه سطح هريك از كرات با سطح تدويرش بر نقطه‌اى مماسّ است.

شرح‌

قوله: و افلاك كلّ من العلوية: كواكب علويه عبارتند از مريخ و مشترى و زحل.

قوله: مناطق خوارجها: يعنى منطقه خارج مركز اين كرات اربعة.

قوله: على نقطتين متقاطرين: مقصود از دو نقطه متقاطر دو نقطه‌اى است كه بر دو طرف قطرى از اقطار منطقة البروج قرار گرفته و به آنها دو نقطه رأس و ذنب گويند.

قوله: و لها تداوير مركوزة فى خوارجها: ضمير در «لها» به كرات اربعه راجع بوده و مقصود از فلك تدوير فلكى است كه داراى دو سطح نبوده بلكه يك سطح بيشتر نداشته و بكره خاك يعنى زمين محيط نيست.

قوله: و هى الحوامل: يعنى فلك خارج مركز اين كرات چهارگانه را حوامل مى‌خوانند زيرا حامل كره تدوير است.

قوله: كارتكاز الشّمس فيها: يعنى همچون ارتكاز آفتاب در تدوير به كيفيّت و