عظيمه حادث مى‌شوند كه همان مدارات يوميّه مى‌باشند.

شرح‌

قوله: و القسى المشهورة: كلمه «قسى» بكسر قاف جمع قوس مى‌باشد و آن عبارتست از جزئى از دائره.

قوله: معدل النّهار: وجه تسميه اين دائره بنام مزبور آنستكه خورشيد وقتى روى ايندائره قرار گيرد، شب و روز در تمام نواحى با هم مساويست مگر در عرض 90 درجه يعنى دو قطب شمال و جنوب.

قوله: و قطباها قطبا العالم: ضمير در «قطباها» به دائره معدل النّهار راجع مى‌باشد و قطب هردائره عبارتست از نقطه‌اى كه فاصله‌اش با جميع نقاط دائره از هرسمتى بمقدار 90 درجه باشد و مقصود «عالم» فلك الافلاك يعنى فلك اطلس مى‌باشد.

قوله: و الفصل المشترك بينها و بين سطح الارض: ضمير در «بينها» به معدل النّهار عود مى‌كند، و مقصود از فصل مشترك در اينجا مسقط الحجر است يعنى اگر از محيط دائره معدل سنگى رها شود بنقطه‌اى زمين اصابت مى‌كند كه از آن دائره استواء مى‌گذرد و بعبارت ديگر اگر دائره معدل را كه در فضاء بدور زمين فرض مى‌شود حلقه‌اش را بقدرى تنگ كنيم كه با سطح زمين ممّاس شود در اين حالت دائره استوا حاصل مى‌گردد، و خطّى كه دو نقطه مشرق و مغرب زمين را بهم وصل مى‌كند آنرا خطّ استوا خوانند.

قوله: و يوازيها صغار مرتسمة من تحرّك النّقاط الخ: ضمير در «يوازيها» به دائره معدّل راجع و مقصود از اين عبارت آنستكه اگر در دو قسمت دائره معدّل بطرف قطب شمال و جنوب نقاطى بموازات يكديگر فرض كنيم از حركت هرنقطه‌اى بدور زمين دائره‌اى حاصل مى‌شود كه اين دوائر تمام با هم و نيز با معدّل موازى هستند و باين دوائر صغار دوائر يومى يا مدارات يومى گويند، چنانچه در شكل (8) مشاهده مى‌شود.

و در وجه تسميه اين دوائر صغار به مدارات يومى گفته‌اند: