نموده و سوّمى در جاى خويش ايستاد، در صورتى كه حركت دو نفر بمقدار نصف حركت خورشيد باشد و پس از آن هردو به شخص ساكن برسند، نسبت به ساكن روز جمعه بوده و به آنكه بطرف مغرب حركت كرده روز پنجشنبه است، و نسبت به آنكه بجانب شرق سير نموده روز شنبه مى‌باشد.

[فصل اول: در بيان دوائر عظام‌]

متن: الفصل الأوّل فى الدّوائر العظام و الصّغار و القسى المشهورة الدّائرة ان نصفت الكرة فعظيمة و الّا فصغيرة.

و العظام عشرة.

[اول: دائره معدل النهار]

الأولى‌ معدل النّهار و قطباها قطبا العالم، و الفصل المشترك بينها و بين سطح الارض خطّ الاستواء، يوازيها صغار مرتسمة من تحرّك النّقاط عن جنبيها و هى المدارات اليوميّة.

ترجمه: فصل اوّل شرح دوائر عظيمه و صغيره و قوسهاى مشهور دائره اگر كره را بدو قسمت مساوى تقسيم كند، پس آنرا عظيمه و در غير اينصورت صغيره خوانند.

و دوائر عظيمه ده تا هستند:

اوّل دائره معدل النّهار دو قطب اين دائره همان دو قطب عالم بوده و فصل مشترك بين اين دائره و بين سطح زمين خط استواء مى‌باشد.

و بموازات اين دائره دوائر صغيره‌اى از حركت نقاط فرض‌شده در دو طرف اين‌