مى‌بينى كه اصل كار و شناخت سبب آن را گم كرده‌اند، و عذر و ناتوانى صاحبان شهود حالى را كه تعدّد را نفى مى‌كنند خواهى دانست، چون نظر آنان اين است كه در حقيقت «وجود» همو است (پس عذر و ناتوانى نفى كنندگان تعدّد) نيست مگر همان عذر محجوبان كه اثبات كنندگان تعدداند، چون مدارك آنان جز توان ضبط كثرت وجودى را به وجهى ديگر از حقيقت‌شان ندارد، و آن‌چه را كه خداوند متعال متمكّنان را بدان اختصاص داده خواهى دانست؛ يعنى كسانى كه موافق هر گروهى- در آن وجهى كه درست مى‌گويند- هستند، يعنى به واسطه جمع آوردن‌شان بين دو وجه حقيقت؛ با امتيازشان از آن (حقيقت) به واسطه رسيدن به آن‌چه را كه همه از دست داده‌اند- اگرچه حجت و دليل كامل در هر يك از گروه‌هاى سه‌گانه و غير ايشان از جانب خداوند متعال آمده است- و اين بدان جهت است كه حاصل هر گروهى چيزى است كه استعدادهاى ايشان و دانستن عذر و ناتوانى‌هاى اينان فرا گرفته است، يعنى تفاوت در استعدادهاى ايشان ناشى از قسمت الهى ازلى- به واسطه فيض اقدس- است كه: پذيرفت هر كس را كه پذيرفت- بدون علّتى- و وازد هر كس را كه وازد- بدون علتى- چنان كه خداوند مى‌فرمايد: نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ‌، يعنى: ماييم كه زندگانى‌شان را در دنيا ميان‌شان تقسيم كرده‌ايم و آنان را به مراتبى بالاى يكديگر برده‌ايم تا برخى برخ ديگر را مسخّر كنند، ولى رحمت پروردگارت از آن‌چه جمع مى‌كنند بهتر است (32- زخرف)

سئوال چهاردهم تقابل دو نسخه به دو ذوق چگونه دانسته مى‌شود؟

209/ 5 يعنى تقابل نسخه آدم و نسخه عالم؛ تا جايى كه اولى نمونه آن‌چه در دوّمى كه تفصيل نسخه الهى است باشد، يعنى صورت‌هاى مفصّل تمام اسماء ذاتى و وصفى و فعلى الهى و آثار آنها، و امكان دارد كه حمل بر تقابل دو نسخه الهى و انسانى شود؛ به طورى كه دومى صورت اولى گردد، طبق آن‌چه كه در احاديث آمده: آدم آفريده شده بر صورت «الله» و يا