اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 19
آن منحصر در ماهيت و تعيّن است[1]، ولى تعيّن نسبتى است كه تحققى براى
آن نيست، وگرنه تعينات بىپايان تحقق مىيافتند، و هر تعيّنى صفتى است مر آنچه را
كه آن براى وى است و عين آن نيست، و با اين كه عارض[2]
است بدون معروض تحقق ندارد. سپس (گوييم[3]:)
محل تعينات در افراد واحد است و مورد تعيّن در نفس خود غير متعيّن است و مطلق واحد
است.
سپس (گوييم[4]:) در مشرب
ذوق (مكاشفه) حقايق اوصاف وجود؛ يعنى وجودى كه جامع آنها است هستند، از اين جهت
بين حقايق جارى است، چون عكس آن توقف موصوف بر تحقق صفت- به ويژه صفت مخصوص- را
لازم مىآورد.
34/ 2 سپس حضرت شيخ قدس سره (در رساله مفصحه) گويد: و علومى است كه
انسان در ادراكش مطلقا استقلالى ندارد. مانند ذات حق تعالى و حقايق اسماء و صفات
او و كيفيت نسبت و اضافات گوناگون آن اسماء و صفات، زيرا (ادراك) آن مراتب و
مقامات بسيار بلند است، و همينطور كيفيت و چگونگى ايجاد او و تعلق قدرتش به
معلومات (هم بلند است) پس شناخت خواص و آثار به دست آمده از امتزاجات نيروهاى طبيعى؛
و همينطور امتزاجات قواى فلكى و توجهات فرشتگان به نفوس بشرى و قواى سفلى و
پائينى از محالات خرد است.
و همينطور تعقل و ادراك صفات حق متعال در پهنه فكر و انديشه انسانى-
از جهت اطلاق حقيقى آن- ناممكن است، زيرا انسان- در مقام ادراك نظرى و به حسب
نيروى فكر و انديشه خويش- جز متعيّن را ادراك نمىكند؛ و خداوند سبحان و اسماء او-
در نفس خود- همانند آنها در تصوّر تصوّر كنندگان به وسيله افكارشان نمىباشد، و
شأن انسان در شناخت حقايق- در مقام تجردشان- مطلقا اينگونه است.
35/ 2 و از جمله امورى كه عقل در ادراكش استقلال و آزادى ندارد سرّ
ترتيب طبقات عالم و خواص آن؛ و سبب منحصر بودن هر جنس و نوع و صنفى در عدد؛ و
اختصاص آنها
[1] - البته اين جواب طبق نظر دستهاى از فلاسفه كه
قائل به اصالت ماهيتاند، مىباشد، يعنى: اگر ماهيت موجود و لاموجود در خارج باشد.
[2] - يعنى بر فرض اين كه تعيّن موجود در خارج باشد،
ناگزير ماهيت در آن موجود است، چون وجودش عارض است و بدون معروضش محال است.
[3] - تا اينجا مقام اثبات وجود ماهيت در خارج بود، و
از اينجا مقام اثبات وحدت آن است تا مطلوب كه وجود واحد بسيط است ثابت گردد.
[4] - جواب از وجه دوم است براى نفى موجوديت معانى، آن
جا كه گفت: حقايق اگر يافت شوند ...
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 19