اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 171
هدف اينان رونق دادن بازار بىرونق؛ به سبب
شوق پىدرپى است، در حالى كه در گذشته و همين جا آگاهى داد نهايى كه دلالت بر وحدت
خداوند سبحان، در هر تعيّنى از تعينات دارد پيش آمد كه مطلب را روشن و مدلّل كرد،
چنان كه گفتهاند:
او
را در هر چيزى نشانهاى است
كه
دلالت دارد وى يگانه است
385/ 3 و منظمترين چيزى كه در اثبات وحدت و
يگانگى (حق متعال) بيان داشتهاند اين است كه اگر آن تعدّد داشته باشد كمترينشان دو
است: يا اين است كه يكى از آن دو بر ضد مراد ديگرى و خلاف او توانايى دارد و يا
اين كه ندارد، دوم اين كه در جايى كه امكانش بوده ناتوانى از غير داشته كه اين
(عجز) منافى الوهيت است- بر عكس ناتوانى از جمع بين دو نقيض و مخالف هم- چون اين
ناتوانى به واسطه ناموافق بودن محل در ذات خود و عدم امكان آن است[1]- بر عكس ناتوانى از خلاف مراد خود-
مانند ناتوانى از ايجاد سكون زيد- در حال ايجاد حركت او- چون اين از ناتوانى ذات
خودش (زيد) است نه از غير، پس منجرّ به جمع بين دو نقيص مىشود و هر چه كه منجرّ
به محال و غير ممكن شود محال و غير ممكن است.
مقام سوم [در اين كه ادراك شونده از حق سبحان كه موضوع علم است و
مطلوب در آن ...]
در اين كه ادراك شونده از حق سبحان كه موضوع علم است و مطلوب در آن
احكام و نسبتهاى علم و صفات او از جهت اقترانش با ماهيات است نه كنه حقيقت او 386/ 3 ذات حق سبحان از جهت وحدتش كه بر آن آگاهى داده شده؛ يعنى
وحدت حقيقى ذاتى نه عددى؛ و از جهت تجرّدش از اوصاف آن (وحدت عددى) و نسبتهاى لاحق
آن از جهت مظاهر و ظهور در آنها نه قابل درك است و نه سزاوار وصف، و اين از دو جهت
است: يكى به اعتبار حال مدرك (درك شده) انسان است و ديگر به اعتبار حال ادراكش.
387/ 3 اما اوّلى: زيرا هر چه انسان در موجودات- يعنى در مظاهر-
ادراك مىكند،
[1] - اين در حقيقت عجز و ناتوانى نيست بلكه جمع بين دو
نقيض از ممتنعات ذاتى است كه غير قابل وجوداند و منافى عموم قدرت و سريان فيض
نيست.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 171