اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 17
و تشويق مىكند و ديگر علوم از اين دسته كه
نام برديم فروع و شاخههاى تفصيلى اينها هستند، و مقصود ما از اصول علوم؛ چيزهايى
است كه بر آنها علوم ديگرى پايهگذارى مىشوند كه فروع محسوب مىشوند و بر سهگونه
تصور مىگردند:
26/ 2 نخست آنكه احكام دومى (فروع) نتايج پيوستگى و انضمام قواعد
اولى باشد، يعنى كبرى نسبت به صغرى حصولش آسان و هموار باشد، مانند تفريع فقه از
اصول و مجسطى از هندسه.
27/ 2 دوم آنكه دومى جزو اولى باشد و از جهت توجه به آن مستقلا جدا
شده باشد، مانند جدا شدن فرايض و واجبات از فقه، و سرمهكشى از پزشكى، و علم شمار
اسماء (حق تعالى) از همين علم (كه در بحث آن هستيم).
28/ 2 سوم اين كه موضوع دومى اخص (از موضوع اول) باشد، مانند موضوع
طبيعى كه جسم باشد؛ و آن از جهتى كه تغيير پذير است از موضوع الهى است كه عبارت از
موجود از آن روى كه موجود است- البته طبق نظريهاى- و به بالاتر از همه؛ علم اخير
الهى است كه ما در صدد (شرح آن) به وجوهى كه خواهد آمد هستيم، زيرا اصول آن در
معرفت به حقايق تفصيلى الهى و كونى- حتى به حقايقى كه مقصود خدا و رسولش در قرآن و
حديث است- سودمند است، چون در وجود گزيرى از آن نيست، زيرا موضوع آن اعم و فرا
گيرندهترين موضوعات است.
29/ 2 و سپس (گوييم:) اين علم بر تمام علوم شرافت و برترى دارد به
وجوهى چند: از جمله: برترى موضوع علم آن بر تمام علوم؛ و آن حق متعال است، و ديگر
علو مرتبه مبادى آن است، كه عبارت از اسماء اولين او و استوارى برهان آن است، و
اين همان كشف صريح و روشن و ذوق صحيح؛ همراه با مساعدت عقل نظرى در تمام مراحل
است، زيرا هيچ تناقض و ضدّيت در حجت و برهانش نيست، اگر چه از درك آن تصور و
انديشه بشرى پوشيده باشد. و از جمله: احاطه به متعلّقات آن است، چون هيچ حقيقتى
نيست جز آنكه محاط؛ و در حيطه او است. أَلا إِنَّهُ
بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ، يعنى: آگاه باشيد كه او به تمام اشيا
احاطه دارد (54- فصلت) يعنى از جهت علم و وجود، قدرت و اراده، ظاهر و باطن.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 17