ثبات در منطق عملى‌

از مجموع رواياتى كه از اهل بيت اطهار رسيده است، اين مطلب استنباط مى‌شود كه اين امور يا اساساً اثر ندارد و يا اگر هم اثر دارد «توكل به خدا» و توسل به پيغمبر و اهل بيت پيغمبر، اثر اينها را از بين مى‌برد. بنابراين يك مسلمان و شيعه واقعى، در عمل به اين امور اعتنا نمى‌كند؛ اگر مى‌خواهد به مسافرت برود، صدقه بدهد، به خدا توكل كند، به اولياى خدا توسل بجويد و به هيچ يك از اين امور اعتنا نكند. از همه بالاتر اين است كه شما ببينيد در تاريخ پيغمبر و ائمه اطهار آيا يك دفعه هم اتفاق افتاده كه خود آنها به اين مسائل عمل كنند؟! «سيره» يعنى چنين چيزها. آيا آنها در «منطق عملى» خودشان از اين گونه امور استفاده كرده‌اند يا نه؟

پرسش: آيا يك انسان ممكن است در شرايط مختلف زمانى و مكانى و در اوضاع مختلف اجتماعى و در موقعيت‌هاى متفاوت طبقاتى داراى معيارها و منطقهاى عملى ثابت باشد؟ اگر اين‌گونه باشد پس بحث از اينكه يك انسان كامل را ما اسوه و امام و مقتدا و پيشواى خود قرار بدهيم و از زندگى او شناخت بگيريم چه معنايى خواهد داشت؟ اگر يك انسانى در هزار و چهارصد سال پيش با منطق خاصى عمل كرده است، با توجه به اينكه من در شرايط او نيستم، او هم در شرايط من نبوده است، (و هر شرايطى منطقى را ايجاب مى‌كند.) آيا مى‌تواند الگوى من باشد؟

پاسخ: در عصر ما مسئله‌اى بر سر زبان‌ها افتاده است كه چون درست آن را درك نكرده‌اند سبب يك سلسله بدآموزى‌ها شده است و آن مسئله «نسبيت اخلاق» است؛ يعنى آيا معيارهاى انسانى، اينكه چه چيز خوب است‌