مجلس شصتم در پسنديدگى سخا و بخشش و نكوهش بخل (زفتى)

خداوند متعال در آيه دويست و هفتاد و پنجم سوره دوم (بقره) فرموده است «كسانى كه اموال خود را شب و روز و پوشيده و آشكار انفاق مى‌كنند، پاداش آنان براى ايشان نزد پروردگارشان است و بيمى بر ايشان نيست و آنان اندوهگين نمى‌شوند.» اين آيه، در شأن على بن ابى طالب 7 نازل شده است، كه چهار درهم داشت، درهمى در شب و درهمى در روز و درهمى پوشيده و درهمى را آشكارا صدقه داد.[1] و خداوند در آيه هفدهم سوره شصت و چهارم (تغابن) فرموده است «و هر كس از بخل نفس خويش خوددارى كند، همانا كه آنان رستگارانند.» پيامبر 6 فرموده‌اند: دو خصلت در قلب مؤمن فراهم نمى‌شود، بخل (زفتى) و بد خلقى.[2] و فرموده است، هرگز در دل بنده‌يى ايمان و بخل با يك ديگر جمع نمى‌شوند.[3] به امام صادق 7 گفته شد، چه خصلتى براى مرد از همه چيزى نكوتر است؟

فرمود: وقارى كه آميخته با هيبت و بيم نباشد و بخشندگى، بدون اينكه در مقابل آن جبران بخواهد و سرگرمى به غير از كالاى دنيايى.[4] همان حضرت فرموده است، گزيدگان و نيكان شما، بخشندگان شمايند و بدان شما، بخيلان شمايند و از كارهاى پسنديده، نيكى كردن به برادران است و كوشش و قدم برداشتن براى رفع نيازهاى آنان و اين كار موجب به خاك ماليده شدن بينى شيطان و رهايى از دوزخ و وارد شدن به بهشت است. آنگاه به جميل‌[5] فرمود: اى جميل! اين‌

[1]. اين شأن نزول در منابع اهل سنت هم آمده است. از جمله، رجوع كنيد به تفسير كشاف زمخشرى، ص 398، ج 1، چاپ انتشارات آفتاب، تهران، بدون تاريخ، و به اسباب النزول واحدى، ص 64. م.

[2]. به نقل از ترمذى، ص 141، ج 8، در احياء علوم الدين غزالى، ص 1790، چاپ دار الشعب قاهره، آمده است. م.

[3]. در محجة البيضاء، ص 74، ج 6، آمده و منبع آن مستدرك حاكم ذكر شده است. م.

[4]. در مشكاة الانوار طبرسى، ص 231 هم از همين كتاب روضة الواعظين آمده است. م.

[5]. ظاهرا مقصود جميل بن دراج يا جميل بن صالح اسدى است كه هر دو از راويان مورد اعتمادند. شرح حالشان در رجال نجاشى، ص 92، چاپ قم، آمده است. م.