را تأمين كرده و شما را براى عبادت خويش آسايشى داده و به سپاسگزارى تشويق فرموده و نماز را بر شما واجب ساخته و به پرهيزگارى سفارشتان نموده و تقوى را وسيله نهايى خرسندى خويش قرار داده است. (1) تقوى باب هر توبه و سرآمد هر حكمت و (مايه) شرافت هر كارى است. از پرهيزگاران هر كه كامياب شود، به پرهيزگارى است كه چنان توفيق يافته است. خداوند تبارك و تعالى فرمايد: إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفازاً- بيگمان پرهيزگاران را رستگارى است»[1] و فرموده: وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ، لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ‌- و خداوند كسانى را كه پرهيزگارى ورزيده‌اند به رستگاريشان برهاند، چنان كه عذابى به آنان نرسد و اندوهگين هم نشوند»[2]. (2) پس اى بندگان خدا پرهيزگارى خداى كنيد و بدانيد كه هر كه خدا را پرهيزگار باشد خدايش از ميان (امواج) فتنه راه برگشايد و گامش را در كارش استوار سازد و (موجبات) رهيابى او را فراهم آرد و حجّتش را پيروزمند و رويش را سپيد كند و دلخواهش را به او ببخشد و (همراه) با كسانى (باشد) كه خدا بديشان نعمت داده (يعنى) با پيامبران و راستان و شهيدان و نيكان، كه چه نيكو ياران و همراهانى باشند.

(3)

سخنرانى امام 7 (پس از صلح- آن‌گاه كه معاويه او را گفت: برترى ما را ياد كن)

(4) خدا را سپاس گفت و ستايش كرد و بر محمد، پيامبر و خاندانش صلوات فرستاد،[3] سپس گفت: هر كه مرا مى‌شناسد، مى‌شناسد و هر كه نمى‌شناسد (بداند) منم حسن، فرزند پيامبر خدا، منم فرزند رسول مژده رسان و بيم دهنده، منم فرزند برگزيده به رسالت، منم فرزند آن كس كه فرشتگانش صلوات فرستند، منم فرزند آن كس كه امّت به وجودش شرف يافت، منم فرزند آن كس كه جبرئيل از سوى خدا نزدش سفير بود، منم فرزند آن كس كه به رحمت بر جهانيان مبعوث شد [6 اجمعين‌]. (5) معاويه نتوانست دشمنى و حسد خود را بپوشاند، از اين رو (به طنز) گفت: اى حسن! اينك خرماى تازه را براى ما توصيف كن.[4] گفت: آرى اى معاويه! باد بارورش كند و خورشيدش بدماند و بياماساند و ماهش رنگ آميزد و گرمايش بپزاند و نسيم شبش خنك و گوارا سازد. (6) سپس‌

[1] النبأ، 31

[2] الزمر، 61

[3] اين روايت را راوندى در الخرائج، و طبرسى در الاحتجاج با اندك تفاوتى آورده‌اند.

[4] معاويه كه از تأثير اين بيانات فصيح و روشنگر كه چون جويبارى بر زبان امام حسن 7 جارى بود در ميان بسيارى از مردم كه تا آن زمان بيخبر و تحت تأثير تبليغات او و عمّالش بودند بيم داشت و از حسد و كين به خود مى‌ژكيد با طرح پرسشهاى معترضه و خنك قصد داشت به اصطلاح امروز با« پارازيت» انداختن در خطبه امام 7 از تأثير ژرف آن بكاهد ولى امام با پاسخگويى به همين پرسشهاى بى‌مزه او نشان داد كه هرگز از جواب، و لو به پرسش بى‌معنى و معترضه، باز نمى‌ماند و هيچ حجّتى براى معاويه باقى نمى‌گذارد.- م.