نگهدارد. اين (وصف) يكى از آن چهار بود.

(1) دوّمى: مردى است كه چيزى از پيامبر خدا شنيده ولى غلط دريافته و به صورت درستش حفظ نكرده است. (امّا) به عمد هم دروغ نگفته است، آن شنيده و دست اوست، بدان عمل مى‌كند و مى‌گويد: من اين را از پيامبر خدا 6 شنيدم و اگر مردم مى‌دانستند كه او غلط دريافته از او نمى‌پذيرفتند و اگر خودش نيز مى‌دانست كه غلط آموخته آن را رد مى‌كرد و به كار نمى‌بست. اين بود دوّمى.

(2) و سوّمى: مردى است كه [از] پيامبر خدا 6 شنيده كه چيزهايى را فرمان داده و سپس نهى كرده است (ولى) او از نهى آن آگاه نشده يا چيزى را (زمانى) نهى و سپس به همان امر فرموده ولى او فرمان (بعدى) را ندانسته. منسوخ را فرا گرفته و ناسخ را به ياد نسپرده است. اگر مردم مى‌دانستند كه آن منسوخ است آن را ترك مى‌كردند و خود او نيز آن را ترك مى‌كرد. اين بود سوّمين مرد (حديث گوى).

(3) و چهارمى: مردى است كه بر خدا و پيامبرش دروغ نمى‌بندد و از ترس خدا و براى بزرگداشت پيامبر او 6 دروغ را دشمن دارد و غلط هم فرا نگرفته و از ياد نيز نبرده است بلكه هر چه شنيده به درستى حفظ كرده و به همان صورت خود باز گفته، نه بدان افزوده و نه از آن كاسته، ناسخ را حفظ كرده و به كار بسته و منسوخ را شناخته و ترك كرده است. زيرا فرمان پيامبر خدا 6 همانند قرآن ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه دارد. پيامبر 6 فرمانى مى‌داد كه بمانند قرآن، دو حالت داشت: كلام عامّ و كلام خاصّ. و به درستى كه خداوند عزّ و جلّ فرموده است: ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا- آنچه پيامبر شما را دهد آن را بپذيريد و آنچه شما را از آن باز دارد، از آن دست بداريد»[1] و كسى بود كه گفته او را مى‌شنيد و نمى‌فهميد و نمى‌دانست مراد خدا و پيامبرش 6 از آن چيست‌[2] ولى (همان را عينا) نفهميده حفظ مى‌كرد و تمام اصحاب پيامبر خدا 6 چنين نبودند كه از او پرسش كنند (و مرادش را خوب) بفهمند. كسانى هم بودند كه مى‌پرسيدند ولى (پاسخ را) را نمى‌فهميدند تا آنجا كه خوش داشتند عربى بيابانى يا تازه واردى يا شخصى ذمّى (به حضور پيامبر) بيايد و بپرسد تا (پاسخ را) بشنوند و بفهمند.[3]

[1] الحشر، 7

[2] در كافى و خصال چنين آمده‌[ فيشتبه على من يعرف و لم يدر ما عنى الله و رسوله- پس بر كسى كه نمى‌فهمد مشتبه مى‌شود و نمى‌داند مقصود خدا و پيامبرش از آن چيست‌]

[3] يعنى با توجه به نوع بيانى كه پيامبر اكرم 6 مناسب با طاقت ذهن و درك و فهم آن صحرانشين يا تازه وارد يا ذمّى مى‌فرمود، پاسخ پرسشى را كه در نظر داشتند خود طرح كنند يا جوابى را كه يك بار شنيده ولى نفهميده بودند، دوباره بشنوند و بفهمند.- م.