آشكار و پنهان، و بيرونى و درونى جز يك بيمارى چيزى نيست و اين بيمارى هم قابل درمان است، و هم مى‌تواند در معرض مغفرت و عفو و پرده‌پوشى و رحمت خداوند قرار گيرد، گنهكار بايد همه جانبه براى بيرون آمدن از اين چاه خطرناك مهلك و معالجه شدن از اين بيمارى، و اينكه بدون ترديد مورد عفو و مغفرت و رحمت قرار مى‌گيرد اميدوار شود، و به عنايت خداوند دلگرم گردد و با تكيه بر اين اميد مثبت، به توبه‌ى جدى و بازگشت حقيقى، و آشتى عاشقانه، و جبران تمام گناهان گذشته، و علاج اين بيمارى و رفع اين ورشكستگى اقدام نمايد، چرا كه انجام اين امور در قدرت و توان او هست، و علاوه بر آن، اقدام براى توبه و انابه و علاج اين مرض، و تأمين مايه‌هاى از دست رفته واجب است، و نااميدى و يأس و كسالت و دلسردى، و شعار انحرافى و شيطانى «آب از سر ما گذشت چه يك نى، چه صد نى» حرام و برابر كفر است.

«وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»[1].

از رحمت خدا نااميد و مأيوس نباشيد، چرا كه جز كافران از رحمت خدا نااميد نمى‌شوند.

البته كسى كه در مدار اميد به رحمت و عفو و مغفرت قرار مى‌گيرد، لازم است وسايل و اسباب تحقق اميد خود را از قبيل پشيمانى جدى از گناه، ترك گناه، جبران گذشته، برگرداندن حق مردم به مردم، به جاى آوردن عبادات ترك شده، اصلاح حال و عمل و اخلاق را فراهم آورد، كه اين اميد همانند اميد مثبت و اميد صحيح كشاورزى است كه در پاييز با زير و رو كردن زمين، و پاك كردن عرصه‌گاه كشاورزى از موانع و كاشتن دانه و آبيارى آن، اميد به سبز شدن دانه،

[1] - يوسف( 12): 87.