ظهور وجود واحد عالم است و بطونش اسما و برزخ جامعش انسان كامل‌

اين وجود واحد را برونى است كه عبارت از عالم است، و درونى است كه عبارت از اسماست، و برزخى است جامع، كه جداكننده بين آن‌دو است تا بدان، برون از درون امتياز يابد، و آن انسان كامل است، بنابراين برون، آينه درون است و درون، آينه برون، و آن‌چه كه بين آن‌دو است- از حيث گرد آمدن و گسترده شدن- آينه هر دو مى‌باشد.

اجمال و تفصيل مراتب وجود در اجمال و تفصيل انسان كامل‌

چون اين‌ها گفته آمد، اكنون بدان‌چه كه در صدد بيانش بوديم باز مى‌گرديم و مى‌گوييم: بين ذات حق و انسان كامل، و علم حق و علم انسان كامل مضاهات و همانندى است، و اين‌كه هرچه در آن (ذات) فشرده است، در آن هم فشرده، و هرچه كه در آن (علم حق) گسترده است در او هم گسترده مى‌باشد، و همين‌طور بين قلم و روح انسان كامل، و لوح محفوظ و قلب انسان كامل، و عرش و جسم انسان كامل، و كرسى و نفس انسان كامل مضاهات و همانندى است، و هريك از آن‌ها آينه‌اى براى آن‌چه كه همانندش است مى‌باشد، پس آن‌چه كه در قلم فشرده است، همان در روح او فشرده است، و هرچه كه در لوح گسترده است همو در قلبش گسترده مى‌باشد، و آن‌چه كه در عرش فشرده است همان در جسمش فشرده است و آن‌چه كه در كرسى گسترده است همو در نفسش گسترده مى‌باشد.