است، يا به گذشته و آينده نيز نظر دارد؟ آيا افراد، جوامع، گروه‌ها، سازمان‌ها، شركت‌ها و امثال آن را نيز مى‌توان مسئول دانست؟ آيا انسان مى‌تواند از خود سلب مسئوليت كند يا آن را به ديگرى واگذارد؟ به‌راستى چرا بعضى از انسان‌ها با وجود همه شرايط، مسئوليت پذير نيستند؟

اينها و ده‌ها سؤال ديگر، محور بحث‌هايى است كه در موضوع مسئوليت اخلاقى مطرح مى‌شود. ما متناسب با گنجايش اين فصل به مهم‌ترين اين مباحث اشاره خواهيم كرد.

اهميت مبحث مسئوليت‌

بحث مسئوليت به لحاظ تاثيرگذارى آن در مسايل فلسفى، دينى، اخلاقى و حقوقى همواره از ديرباز كانون توجه فيلسوفان، انديشمندان و علماى اخلاق بوده است. از دوران يونان باستان تا كنون فيلسوفان پيوسته در تلاش بوده‌اند تا با بيان‌هاى مختلف، مسئوليت انسان و شرايط و لوازم آن را تبيين كنند.

يادسپارى‌

پيشينه بحث مسئوليت اخلاقى را مى‌توان در قالب مباحث بسيار كهن «وظيفه و الزام» به‌روشنى مشاهده كرد. سقراط (حدود 399- 470 ق. م) پدرفلسفه اخلاق، در ابتداى رساله كريتون، ضمن طرح يك حكايت معمايى، وظيفه و مسئوليت آدمى در برابر قوانين را به تصوير كشيده است.[1]

سيسرو (43- 106 ق. م) فيلسوف معروف يونانى، در آخرين كتاب خود به نام «در باره وظايف»، (117- 107) مى‌خواهد چارچوبى مفهومى فراهم آورد تا همه بتوانند تحليل كنند كه كيستند وچه عملى برآنها واجب است.[2]

[1] - بنگريد به: دوره آثار افلاطون، ج 1، مكالمه كريتون، ص 61

[2] - بنگريد به: ا. ا، لانگ، فلسفه اخلاق رومى، ترجمه امير ديوانى؛ لارنس سى. بكر، تاريخ فلسفه اخلاق غرب، ترجمه گروهى از مترجمان، ص 63 و 64