مستفاد است از مضمون روايتى كه در ذيل شماره (494) ياد كرديم. [1] [ص 100 احاديث مثنوى‌]

[هر كه شد از نفس مستغنى، غنى است‌]

527-

مرتبط است با مضمون اين خبر: [2]

لَيسَ الغنىَ عَن كَثرَة العَرَض وَ لَكنَّ الغنَى غنَى النَّفس‌[1].

جامع صغير، ج 2، ص 134 [ص 100 احاديث مثنوى‌]

[هر كه خوفش بيش امنش بيشتر]

528-

مناسبت دارد با مفاد اين روايت: [3]

قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ عزَّتى وَ جَلَالى لَا اجمَعُ لعَبدى امنَين وَ لَا خَوفَين ان هُوَ امنَنى في الدُّنيَا اخَفتُهُ يَومَ اجمَعُ عبَادى و ان هُوَ خَافَنى في الدُّنيَا آمَنتُهُ يَومَ اجمَعُ عبَادى‌[2].

جامع صغير، ج 2، ص 83 [ص 101 احاديث مثنوى‌]

______________________________ [1] مبتنى است بر حديث ذيل:

كه در مستدرك الوسائل ج 11 ص 360 باب 46 ح 13261، نقل شده است:

عَنْ حُمْرَانَ بْن أَعْيَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ 7 عَنْ قَوْل اللَّه تَعَالَى- وَ أَيَّدَهُمْ برُوحٍ منْهُ وَ قَوْل رَسُول اللَّه 6 و سلم إذَا زَنَى الْعَبْدُ خَرَجَ منْهُ رُوحُ الْإيمَان قَالَ فَقَالَ أَ لَمْ تَرَ إلَى شَيْئَيْن يَعْتَلجَان في قَلْبكَ شَيْ‌ءٌ يَأْمُرُ بالْخَير هُوَ مَلَكٌ يُوحي الْقَلْبَ وَ الَّذي يَأْمُرُ بالشَّرِّ هُوَ الشَّيْطَانُ يَنْفُثُ في أُذُن الْقَلْب قَالَ ثُمَّ قَالَ للْمَلَك لَمَّةٌ وَ للشَّيْطَان لَمَّةٌ في لَمَّة الْمَلَك إيعَادٌ بالْخَيْر وَ تَصْديقٌ بالْحَقِّ وَ رَجَاءُ الثَّوَاب وَ منْ لَمَّة الشَّيْطَان تَكْذيبٌ بالْحَقِّ وَ قُنُوطٌ منَ الْخَيْر وَ إيعَادٌ بالشَّرِّ.

حمران مى‌گويد از امام باقر 7 درباره آيه- وَ أَيَّدَهُمْ برُوحٍ منْه- (آنان را با روحى از خودش تأييد كرد- سوره مجادله آيه 22) و از گفتار پيامبر 6 كه فرمود:- وقتى بنده‌اى زنا كند روح ايمان از او خارج مى‌گردد- پرسيدم، امام 7 فرمودند: مگر نديدى كه دو چيز در دلت نزاع و كارزار مى‌كنند يكى امر به خير مى‌كند، او فرشته‌ايست كه در دلت الهام مى‌كند وان ديگرى امر به شر مى‌كند كه شيطان است در گوش دلت مى‌دمد.

سپس فرمود: براى فرشته خطورات و الهاماتى است و براى شيطان نيز چنين است، ليكن در الهامات فرشته، وعده به خير، تصديق حق و اميد پاداش و در وسوسه‌هاى شيطان، دروغ پنداشتن حق و نااميدى از خير و وعده به شر مى‌باشد.

و در حديثى ديگر چنين آمده:

انَّ للشَّيطَان لَمَّةً بابن آدَمَ وَ للمَلَك لَمَّةً فَامَّا لَمَّةُ الشَّيطَان فَايعَادٌ بالشَّرِّ وَ تَكذيبٌ بالخَير وَ امَّا لَمَّةُ المَلَك فَايعَادٌ بالخَير وَ تَصديقٌ بالحَقِّ فَمَن وَجَدَ ذلكَ فَليَعلَم انَّهُ منَ اللَّه تَعَالَى فَليَحمَد اللَّهَ وَ مَن وَجَدَ الاخرى فَليَتَعَوَّذ باللَّه منَ الشَّيطَان (1).

جامع صغير ج 1، ص 94 [ص 94 احاديث مثنوى‌] (1) شيطان و فرشته هر كدام به نحوى در قلمرو آدمى نفوذ مى‌كنند. شيطان از طريق وعده شر دادن و خير را تكذيب كردن، و فرشته از طريق وعده خير دادن و حق را تصديق كردن. كسى كه به آن (الهام) دست يافت بداند كه از خداوند متعال است و حمد خدا گويد و كسى كه به اين (وسوسه) دست يافت بداند كه از شيطان است و از او به خدا پناه ببرد.

[2]

قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْه وَ آله وَ سَلَّمَ: خَيْرُ الْغنَى غنَى النَّفْس.

من لا يحضره الفقيه ج 4 ص 402.

بهترين غنا و بى‌نيازى، بى‌نيازى نفس (ازخواسته‌ها و تمايلات) است.

[3]

قَالَ رَسُولُ اللَّه ص: قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عزَّتي وَ جَلَالي لَا أَجْمَعُ عَلَى عَبْدي خَوْفَيْن وَ لَا أَجْمَعُ لَهُ أَمْنَيْن فَإذَا آمَنَني في الدُّنْيَا أَخَفْتُهُ يَوْمَ الْقيَامَة وَ إذَا خَافَني في الدُّنْيَا آمَنْتُهُ يَوْمَ الْقيَامَة.

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج 11 ص 231 باب 14 باب وجوب الخوف من الله و كتاب وافى ج 26 ص 189 و امالى شيخ طوسى ص 530 مجلس 19.

رسول خدا 6 و سلم فرمود: خداوند متعال مى‌فرمايد: به عزت و جلال خودم سوگند، براى بنده‌ام دو خوف و دو امنيت را با هم مقرر نمى‌كنم. اگر در دنيا از من خوفى به دل نداشت و احساس امن كرد، روزى كه همه را محشور مى‌كنم، او را دچار خوف مى‌سازم. و اگر در دنيا خوف من در دلش بود روز قيامت امن و آرامش نصيبش خواهم كرد.

[1] - دارندگى به كثرت مال و عرضه آن نيست. بلكه به بى‌نياز شدن نفس( از خواسته‌ها و تمايلات) است.

[2] - خداوند متعال فرمود به عزت و جلال خود سوگند، براى بنده‌ام دو امن و دو خوف را با هم مقرر نمى‌كنم. اگر در دنيا از من خوفى به دل نداشت و احساس امن كرد، روزى كه همه را محشور مى‌كنم، او را دچار خوف مى‌سازم. و اگر در دنيا خوف من در دلش بود روز قيامت امن و آرامش نصيبش خواهم كرد.