[قصّه بو بكر و انفاقش شنو]

279-

مأخذ آن روايتى است كه به طرق متعدد در كتب محدثين و صوفيه نقل شده است. از آن جمله در طبقات ابن سعد جزء 3 قسم اول صفحه 122:

كَانَ ابُو بَكْرٍ مَعْرُوفاً بِالتِّجَارَةِ لَقَدْ بَعَثَ النَّبِىُّ وَ عِنْدَهُ ارْبَعُونَ الْفَ دِرْهَمٍ فَكَانَ يُنْفِقُ مِنْهَا وَ يُقَوِّى الْمُسْلِمِينَ حَتَّى قَدَمَ الْمَدِينَةَ بِخَمْسَةِ آلافِ دِرْهَمٍ ثُمَّ كَانَ يَفْعَلُ فِيهَا مَا كَانَ يَفْعَلُ بِمَكَّةَ[1].

نيز رجوع كنيد به: صحيح مسلم، ج 7، صفحه 108 و صفة الصفوة، چاپ حيدرآباد، ج 1، ص 91 و تذكرة الاولياء، ج 2، ص 49 كه آنجا چهل هزار دينار روايت شده است. [ص 52 قصص مثنوى‌]

[انتظار خير از مفلس خطاست‌]

280-

مأخذ آن قصه ذيل است:

وَ فَلَّسَ الْقَاضى رَجُلًا فَارْكَبَهُ حمَاراً فَطَوَّفَ به وَ نُودىَ عَلَيْه انْ لَا يبايَعَ فَانَّهُ مُفْلسٌ فَلَمَّا انْزلَ قَالَ لَهُ صَاحبُ الْحمَار هَات الْكرَاءَ فَقَالَ لَهُ فيمَ كُنَّا منْ اوَّل النَّهَار يَا ابْلَهُ‌[2]. محاضرات راغب، ج 1، ص 297 و اين حكايت را با تفصيل بيشتر در كتاب اخبار الظراف و المتماجنين، تأليف ابن جوزى، طبع دمشق ص 88 هم توان ديد بدين صورت:

قَدَمَ قَوْمٌ غَريماً لَهُمْ الَى الْحَاكم فَادَّعُوا عَلَيْه فَقَالَ صَدَقُوا الَّا أنِّى سَأَلْتُهُمْ انْ يُؤَخِّرُونى حَتَّى ابيعَ عُقَارى وَ ادْفَعُ الَيْهمْ فَإنَّ لى مَالًا وَ عُقَاراً وَ رَقيقاً وَ ابلًا فَقَالُوا كَذبَ مَا يَمْلكُ شَيْئاً انَّمَا يُريدُ دَفْعَنَا عَنْ نَفْسه فَقَالَ ايُّهَا الْقَاضى اشْهدْ لى عَلَيْهمْ فَعَدَمَهُ ثُمَّ قَالَ لخُصُومه قَدْ عَدَمْتُهُ فَارْكبْ حماراً وَ نُودىَ عَلَيْه هَذَا مُعْدمٌ فَلَا يُعَاملَهُ احَدٌ الَّا بالنَّقْد فَلَمَّا كَانَ الْعشَاءُ نَزَلَ‌

[1] - ابو بكر در كار تجارت سر شناس بود. به هنگام بعثت پيامبر6 چهل هزار درهم داشت. و از آن، در راه پيامبر و تقويت مسلمانان هزينه مى‌كرد. به طورى كه در مدينه، تنها پنج هزار درهم برايش ماند. در آنجا نيز مانند مكه به هزينه كردن دارايى خود ادامه داد.

[2] - يك نفر قاضى حكم افلاس مردى را اعلام كرد و دستور داد، او را بر الاغى سوار كنند و بگردانند و به اطلاع همه برسانند كه او مفلس شده است و كسى با او معامله نكند. در پايان وقتى از الاغ، پياده‌اش كردند صاحب الاغ كرايه‌اش را طلب كرد. وى گفت اى احمق از صبح تا حالا متوجه نشدى كه از من مفلس، كمترين انتظارى نبايد داشت!