مسير هجرتشان به سوى شمال اتفاق افتاده است.[1] در دايرة المعارف اسلامى آمده است: «ثمود قومى از عربهاى بسيار كهن بودند كه پيش از ظهور پيامبر صلى الله عليه و آله از ميان رفته بودند و در اين جهت همانند قوم عاد بوده‌اند».[2]

به نظر نگارنده از ظاهر تعبير قرآن به دست مى‌آيد كه ثمود در روزگارى نزديك به روزگار عاد مى‌زيسته‌اند و سرزمينشان همجوار با آنان بوده است (البته پيش از آنكه آن را ترك كنند) و از سرگذشت و سرانجام آنان آگاه بودند.

خداوند مى‌فرمايد: «وَ إِلى‌ ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ قَدْ جاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوها تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ لا تَمَسُّوها بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ. وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ».[3]

كاوشگران در سرزمين حجر بسيارى از آثار باستان قوم ثمود را كشف كرده‌اند و به نوشته‌هاى ارزشمندى در اثبات تمدن اين اقوام از ميان رفته دست يافته‌اند؛[4] مسئله‌اى كه قرآن آن را با استوارى اعلام داشته است؛ بى آنكه بخواهد از گفته‌هاى بى‌پايه و اساس عرب زبانها گرفته باشد؛ چيزى كه باكمال تأسف، استاد خليل عبدالكريم و هم كيشان نوانديش او پنداشته‌اند!

[1] . العرب قبل الاسلام، جرجى زيدان، دارالهلال، قاهره، ص 77- 78.

[2] . دائرة المعارف الاسلاميّة، ترجمه شده از اصل آلمانى و انگليسى به زبان عربى، 6/ 210.

[3] . اعراف/ 74- 73:« و به سوى قوم ثمود، صالح برادرشان را فرستاديم. گفت: اى قوم من، خدا را بپرستيد، براى شما معبودى جز او نيست. در حقيقت براى شما از جانب پروردگارتان دليلى آشكار آمده است. اين، ماده شتر خدا براى شماست كه پديده‌اى شگرف است. پس آن را بگذاريد تا در زمين خدا بخورد و گزندى به او نرسانيد تا مبادا شما را عذابى دردناك فرا گيرد. و به ياد آريد هنگامى را كه شما را پس از عاد جانشينان آنان گردانيد و در زمين به شما جاى مناسب داد. در دشتهاى آن كاخهايى اختيار مى‌كرديد و از كوهها خانه‌هايى( زمستانى) مى‌تراشيديد. پس نعمتهاى خدا را به ياد آريد و در زمين سر به فساد بر مداريد».

[4] . دائرة المعارف الاسلاميه، ج 7، ص 319؛ العرب قبل الاسلام، ص 78.