آزادى هنرى در داستان سرايى قرآن‌

در گزارشهاى قرآن از حوادث تاريخى، نمودهاى فراوانى از آزادى هنرى و ادبى وجود دارد. اين ويژگى، قرآن را از همانند تورات كه به كتاب تاريخ، بيش از كتاب هدايت مى‌ماند ممتاز ساخته است. در آنچه پيش روست، نمادهايى از اين آزادى هنرى ياد مى‌شود[1]:

1. ناديده انگاشتن عناصر تاريخى‌

قرآن در داستانهاى خود بسيارى از عناصر سازنده تاريخ را همانند زمان، مكان و گاه قهرمان حادثه ناديده مى‌گيرد. هيچ قصه‌اى در قرآن وجود ندارد كه در آن، زمان مورد توجه باشد و به كلّى به مكان نيز پرداخته نشده است، مگر مكانهاى پراكنده چندى كه آن هم مورد توجه نيست.

شخصيتها نيز مدّنظر نيستند، مگر آنجا كه شناخت آنها نقش سازنده و آموزنده‌اى داشته باشد. گزينش عناصرى از حادثه كه در راستاى غرض دخالت مستقيم دارد، خود يكى از اصول و پايه‌هاى بلاغت است.

2. گزينش حادثه‌ها

قرآن همه حوادثى را كه درباره يك شخص يا تاريخ يك امت روى داده است، بازگو نمى‌كند، بلكه تنها به ذكر رويدادهايى كه در راستاى هدفش قرار مى‌گيرد، بسنده مى‌كند و ذهن مخاطب را درگير اتفاقاتى مى‌كند كه زمينه پندآموزى و هدايتى در آن وجود دارد؛ از اين رو، گاه داستانهاى گوناگونى را ياد مى‌كند كه در همه يك هدف و يك نتيجه دنبال مى‌شود.

[1] . بنگريد به: الفنّ القصصى في القرآن الكريم، محمّداحمد خلف اللَّه، با شرح و تعليق خليل عبدالكريم، چاپ چهارم، موسسة الانتشار العربى، 1999 م.، ص 80- 84.