نخست متفاوت است؛ زيرا فرعون پيش از ظهور موسى عليه السلام براى پيشگيرى از زنده ماندن وى دستور داد نوزادان پسر را بكشند، ليكن پس از يقين به ولادت موسى عليه السلام و بى‌ثمر بودن قتل نوزادان، اين كشتار متوقف شد. پس از آنكه نبوّت موسى عليه السلام آشكار گشت و فرعون و فرعونيان را تهديد كرد و در برابر آنان ايستادگى كرد، براى بار ديگر تصميم گرفت پيروان موسى عليه السلام را بكشد تا قدرت آنان را بكاهد و مانع گسترش قدرت آنان شود؛ هر چند به خواست خداوند، اين نقشه نيز ناكام ماند و سرانجام خود آنان گرفتار عذاب الهى شدند.[1]

ازليّت تدبير امور هستى‌

پرسش: برخى بر اين پندارند كه قرآن در اين‌باره تناقض‌گويى دارد؛ زيرا در آيه شريفه‌ «فِي كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها»[2] اشاره به تقدير امور هستى و تعيين وضعيّت آن در لوح محفوظ دارد؛ در حالى كه در آيه‌ «فِيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ»[3] و ساير آيات مشابه، سخن از تقدير امور در شب قدر هر سال به ميان آمده است.

چگونه مى‌توان اين دوگانگى را توجيه كرد؟

پاسخ: در اصل تقدير، اختلاف و تناقضى وجود ندارد، ولى ممكن است علم و آگاهى نسبت به تقدير مختلف باشد؛ لذا تنها كسى كه از تقدير ازلىِ امور و مجارى آن آگاه است و آنچه را در لوح محفوظ آمده مى‌داند، خود خداوند است، ولى حاملان مقدَّرات از آسمان به زمين، يعنى ملائكه و روح، در شب قدر ماه مبارك رمضان كه از هر ماهى افضل است، مقدَّرات را از آسمان به زمين مى‌آورند و در اختيار امام زمان عليه السلام و حجّت خدا قرار مى‌دهند و او را از مجارى امور آن سال آگاه مى‌سازند.

اين حقيقت به شكل تواتر در روايات اهل بيت عليه السلام مورد اشاره قرار گرفته است.

از همين رو، علم امامان عليه السلام به مجارى امور، محدود به همان سال است و حال آنكه علم بى‌پايان خداوند، محدود به هيچ زمان و مكانى نيست.[4] دليل اين سخن آن‌

[1] . مجمع البيان، 4/ 456 و 8/ 520.

[2] . حديد/ 22.

[3] . دخان/ 4. هاشم العربى در ضميمه ترجمه كتاب الإسلام، ص 384- 385، اين شبهه را يادآور شده است.

[4] . كافى، 1/ 242- 253.